Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Верхнеуратьминская основная общеобразовательная школа»
Скачать 1.52 Mb.
|
ОБЯЗАТЕЛЬНЫЙ МИНИМУМ СОДЕРЖАНИЯ ПО ТАТАРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕМәҗбүри өйрәнү өчен тәкъдим ителә торган әдәби әсәрләр Уку предметы буларак татар әдәб иятының эчтәлеген күпгасырлык әдәби мирасның иң яхшы әсәрләрен уку һәм өйрәнү тәшкил итә. Аларны кабул итү, анализлау һәм шәрехләү тарихи һәм теоретик белемнәргә, шулай ук уку-укыту эшчәнлегендә кулланыла торган эш төрләренә, алым-чараларга, формаларга нигезләнә. Уку-укыту процессында өйрәнү өчен әдәби әсәрләрне сайлап алуда төп таләп (критерий) булып аларның сәнгати кыйммәте, гуманистик эчтәлеге, укучы шәхесенә уңай йогынты ясавы, аның үсеш бурычлары һәм яшь үзенчәлекләренә туры килүе, милли рух белән сугарылуы, шулай ук мәдәни-тарихи традицияләргә һәм белем бирү тәҗрибәсенә нигезләнүе тора. Тәкъдим ителә торган материал татар әдәбиятының үсеш-үзгәреш этапларына бәйле рәвештә бүлеп бирелә. Әдәби әсәрләр хронологик тәртиптә урнаштырыла, ә инде программа авторлары, билгеле бер максаттан чыгып, аларның урынын үзгәртә ала. Укучыларның белем һәм яшь үзенчәлекләренә бәйле түбән сыйныфларда кечерәк күләмле әсәрләр өйрүнелсә, гомуми төп белем бирүнең соңгы этабында зуррак күләмле әсәрләрнең һәм әдәби процесс үзенчәлекләре белән бәйләнештә бирелүе әдәби материалның катлаулана баруына китерә. Укучыларның рус телендә белем бирүче мәктәптә укулары түбәндәге үзенчәлекләргә китерә: а) зур күләмле әсәрләрне кыскартып бирү; б) татар халкының милли үзенчәлекләре, традицияләре, гореф-гадәтләре кирәк урын алган, милләтнең рухи-мәдәни асылы тулырак чагылган әсәрләрне анализлау; в) татар һәм рус әдәбиятларын (аерым әсәрләрен) чагыштырып өйрәнү. Авторлык программаларында әдипләрне һәм әсәрләрне сайлау мөмкинлеге бирү өчен уку материалы түбәндәгечә тәкъдим ителә:
Халык авыз иҗаты Әкиятләр. Мәкаль һәм әйтемнәр. Табышмаклар. Җырлар. Бәетләр. Риваятьләр һәм легендалар (“Иске Казан каласы корылуы”, “Шәһәр ни өчен Казан дип аталган”, “Елан тавы” риваятьләре; “Зөһрә кыз”,”Җил арба””Сак-Сок” “Кеше гомере ничек корылган”, “Алып кешеләр” легендалары). Борынгы һәм Урта гасыр әдәбияты Кол Гали. “Кыйссаи Йосыф”(өзекләр). Сәйф Сараи . “Сөһәйл вә Гөлдерсен” ,”Идегәй “ дастаны , Мөхәммәдяр.“Төхфәи мәрдан” поэмасы Котб “Хөсрәү вә Ширин”. ХIХ йөз татар әдәбияты Г.Кандалый. “Иген икмәк бирер икмәк...”, “Бу бала хәсрәте түкде...”, “Сахибҗәмал”.,”Иляһи ,барча галәмне” Шиһабетдин Мәрҗәни. М.Акмулла “Башка милләт алга барыр булды” , “Сүз чыгар шагыйрләрдән хикмәт берлән” , “Дамелла Шиһабетдин хәзрәтнең мәрсиясе” К.Насыйри. “Әбүгалисина кыйссасы” (өзекләр). М.Акъегет. “Хисаметдин менла”. З.Бигиев. “Меңнәр яки Гүзәл кыз Хәдичә” (өзек). ХХ йөз әдәбияты Г.Тукай. “Исемдә калганнар”, “Туган тел”, “Пар ат”, “Туган җиремә”, “Туган авыл”, “Йокы”, “Өзелгән өмет”, “Шагыйрьгә”, “Бер татар шагыйренең сүзләре”, “Иттифак хакында”, “Шүрәле”.Эшкә өндәү” , “Сабыйга” ,”Эш беткәч уйнарга ярый” , “Су анасы” , “Ана догасы” , “Милли моңнар”, “И каләм” , “Сәрләүхәсез” Г.Исхакый.”Кәҗүл читек”, “Сөннәтче бабай”,.”Ул әле өйләнмәгән” “Кәләпүшче кыз” Ф.Әмирхан. “Татар каһарманы” ”Хәят” Г.Ибраһимов. “Яз башы”, “Алмачуар”. Ш.Камал. “Буранда”, “Акчарлаклар”. Г.Камал. “Беренче театр”.”Бүләк өчен” Дәрдемәнд. “Кораб”.”Бәллү” “Видаг” С.Рәмиев. “Уку”, “Авыл”.”Таң вакыты” “Мин” Г.Коләхмәтов. “Яшь гомер”. М.Гафури. “Гөлләр бакчасында”, “Мин кайда”, “Сарыкны кем ашаган?” мәсәле. “Кыр казы” хикәясе.”Ике чебен” “Анам теле”шигыре Н.Исәнбәт. “Туган ил” , “Син сазыңны уйнадың” Нури Арсланов “Казан”шигыре Г.Бәширов. “Нинди ул Татарстан” “Туган ягым – яшел бишек” Кави Нәҗми “Хәят апа” М.Фәйзи. “Галиябану”. Һ.Такташ. “Иптәшләр”, “Караборынның дусты “ ,“Мокамай”, “Ак чәчәкләр”, “Мәхәббәт тәүбәсе”. Г.Кутуй. “Сагыну”, “Рөстәм маҗаралары”.”Тапшырылмаган хатлар” Ф.Кәрим. “”Үлем уены”, “Сибәли дә сибәли”, “Сөйләр сүзләр бик күп алар...”, “Кыңгыраулы яшел гармун”. “Гармунчы аю белән җырчы маймыл” М.Җәлил. “Җырларым”, “Кызыл ромашка”, “Чәчәкләр” , “Имән” һәм өч шигырен сайлап. А.Алиш. “Сертотмас үрдәк”, “Куян кызы”, “Чуар тавык”. Х.Туфан. “Гөлләр инде яфрак яралар”, “Киек казлар”,”Чәчәкләр китерегез Тукайга”, “Кайсыгызның кулы җылы”, “Туган тел турында җырлар” (сайлап алу өчен).”Талантлы син ,Кеше туганым” . Роза Хафизова “Кашкарыйлар озын гомерле” Ибраһим Салахов “Колыма хикәяләре” Зыя Мансур “Таңсылу”әкияте Зәки Нури “Яңа шәһәр” С.Хәким. “Җырларымда телим” “Бакчачылар”.”Гел кояшка карый тәрәзәләрем” “Башка бернидә кирәкми” Ләбибә Ихсанова. “Лачын кыз” “Бүләк” Р.Файзуллин “Күмәч пешерүчеләр җыры” Радик Фаизов “Ә Җирдә тереклек бармы” Нур Әхмәдиев. “Минем беренче туган көнем” Ф.Хөсни. “Малай белән солдат” , “Сөйләнмәгән хикәя” Г.Әпсәләмов. “Ак чәчәкләр” романы (өзек). И.Гази. “Йолдызлы малай”. Н.Дәүли. “Бәхет кайда була?” шигыре. “Кар нинди җылы” хикәясе.”Яшәү белән үлем арасында” А.Әхмәт. “Үги кыз” пьесасы. Ә.Еники. “Әйтелмәгән васыять”.”Кем җырлады” “Матурлык” Аяз Гыйлажев “Җомга көн кич белән” Р.Төхфәтуллин “Балам көлүе” Х.Сарьян. “Бер ананың биш улы” . Г.Зәйнәшева. Өч шигырен сайлап. Ш.Галиев.”Алтын куллар” ,”Телләр белүче каләм”,”Саумысыз арышларым”. Ф.Яруллин. “Кояштагы тап” әкияте һәм өч шигырен сайлап. . “Иң гүзәл кеше икәнсез”, “Ана” шигыре, “Җилкәннәр җилдә сынала”, “Язмышларга буйсынмас җан”. Миргазыян Юныс “Шәмдәлләрдә генә утлар яна” Хәзерге татар прозасыннан сайлап алу өчен әдәби әсәрләр: А.Гыйләҗев, М.Юныс, Н.Фәттах, М.Мәһдиев. Хәзерге татар поэзиясеннән сайлап алу өчен әдәби әсәрләр: И.Юзеев, Зөлфәт, Р.Гаташ, Р.Харис. Хәзерге татар драматургиясеннән сайлап алу өчен әдәби әсәрләр: Т.Миңнуллин, И.Юзеев, Ш.Хөсәенов, Ф.Яруллин, Р.Батулла. Төп әдәби-тарихи мәгълүматлар Матур әдәбиятның тормышны танып белүнең бер формасы булуы һәм анда кеше рухи дөньясының байлыгы, күптөрлелеге чагылуы. Әдәбият һәм сәнгатьнең башка төрләре. Сүз сәнгатенең төп асылы (әхлаклылык, миһербанлылык тәрбияләү, яшәүнең төп принципларын, дөньяга дөрес караш, эстетик зәвык формалаштыру һәм, гомумән, гомумкешелек кыйммәтләре белән таныштыру). Матур әдәбиятның иҗтимагый һәм мәдәни тормыштагы урыны. Татар әдәбиятының милли үзенчәлеге, гуманистик эчтәлеге, традицияләр дәвамчанлыгы һәм яңачалык. Татар әдәбияты мөрәҗәгать иткән тема-мотивлар, гомумкешелек кыйммәтләре. Фольклор Халыкның милли рухи культура хәзинәсе буларак халык авыз иҗаты. Фольклор әсәрләрендә гомумкешелек кыйммәтләренең зур урын тотуы. Халык иҗатының язма әдәбият үсешенә, әдәби телгә зур йогынты ясавы. Фольклорның төп жанрлары. Борынгы һәм Урта гасыр татар әдәбияты Борынгы һәм Урта гасыр әдәбиятының мифологиягә һәм халык авыз иҗатына нигезләнүе. Ислам дине идеологиясе белән сугарылуы. Шәрык әдәбиятлары йогынтысы. Күчмә сюжетлар. Әсәрләрнең тематик төрлелеге һәм проблематикасы: гадел хөкемдар, кеше һәм Алла, шәхес һәм җәмгыять мөнәсәбәте, илаһи мәхәббәт һәм җир мәхәббәте, гаделлек, миһербанлылык, сабырлык . Әдәбиятта дини-әхлакый, суфыйчыл һәм дөньяви карашларның үрелеп баруы. Жанрлар төрлелеге. ХIХ йөз әдәбияты Бер яктан, урта гасыр әдәбияты традицияләренә нигезләнүе, икенче яктан, җәмгыятьтәге үзгәрешләргә бәйле яңа сыйфатлар белән баюы: реализм юлына чыгу, яңа төрләр һәм жанрлар барлыкка килү, сурәтләүнең яңа алым-чараларына мөрәҗәгать итү. Мәгърифәтчелек чоры әдәбиятының үзенчәлекләре. Һәртөр искелеккә каршы көрәшеп, идеал кеше образы тудырылу. Әдәбиятның чынбарлык проблемаларына мөрәҗәгать итүе. Яңа заман сүз сәнгатенә нигез салыну. ХХ гасыр татар әдәбияты Иҗтимагый-тарихи вакыйгаларның әдәбиятка тәэсире. Татар сүз сәнгатенең Шәрык һәм рус-Европа әдәби-фәлсәфи, мәдәни казанышларын үзләштерүе. Кеше һәм җәмгыять проблемасы. Чынбарлыкны реалистик һәм романтик чагылдыру үзенчәлекләре. Әхлакый һәм фәлсәфи эзләнүләр. Яңарыш чоры әдәбиятының әһәмияте. Совет чоры татар әдәбиятының каршылыклы үсеше. Төп тема-проблемалар. Әдип һәм җәмгыять мөнәсәбәте. Бөек Ватан сугышы һәм татар әдәбияты. Илленче еллар ахырыннан башлап әдәбиятта сыйфат үзгәрешләре башлану. Сүз сәнгатендә милләт проблемасының алгы планга чыгуы. Әдипләрнең заман сорауларына актив мөрәҗәгать итүе. Җәмгыятьтәге үзгәрешләрнең әдәбиятта чагылышы. Төп әдәби-теоретик төшенчәләр Сүз сәнгате буларак әдәбият. Язма әдәбият һәм фольклор. Халык авыз иҗаты жанрлары. Әдәби төрләр һәм жанрлар. Әдәби образ. Әдәби әсәрнең формасы һәм эчтәлеге: тема, проблема, идея, сюжет, композиция; сюжет элементлары; конфликт, автор образы, хикәяләүче образы; лирик герой. Әдәби әсәрнең теле. Әдәби сурәтләү чаралары: чагыштыру, эпитет, метафора, гипербола, метонимия, символ, аллегория, җанландыру. Пейзаж. Портрет. Юмор һәм сатира. Шигырь төзелеше: ритм, рифма, строфа. Әдәбият тарихы. Әдәби процесс. Әдәби юнәлешләр һәм агымнар. Матур әдәбиятта гомумкешелек кыйммәтләре һәм әсәрнең милли үзенчәлеге. Әдәби әсәрләрне танып-белү буенча төп эшчәнлек төрләре:
|
Похожие:
 | Основная образовательная программа основного общего образования муниципального... Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «основная общеобразовательная школа №108» | | Образовательная программа Муниципального бюджетного общеобразовательного... ... |
| Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Получение нового качества образования учащихся муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Простинская оош»» на основе... | | Публичный отчет о работе муниципального бюджетного общеобразовательного... Задача настоящего доклада представить родительской общественности информацию о деятельности муниципального бюджетного общеобразовательного... |
 | Приказ №357/од от 02. 12. 2013 г. Основная образовательная программа... Основная образовательная программа основного общего образования Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения | | Доклад о результатах деятельности Муниципального бюджетного общеобразовательного... Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Копалинская основная общеобразовательная школа» |
| Основная образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Содержание образовательной программы муниципального бюджетного образовательного учреждения «Лучковская средняя общеобразовательная... | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Образовательная программа мбоу «Новокишитская основная общеобразовательная школа» Арского муниципального района Республики Татарстан... |
| Образовательная программа основного общего образования Муниципального... «Тахталинская основная общеобразовательная школа» Аксубаевского муниципального района | | Отчет о результатах самообследования Муниципального бюджетного общеобразовательного... Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Вортчинская основная общеобразовательная школа» |
| Основная образовательная программа основного общего образования муниципального... Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Горютинская средняя общеобразовательная школа» | | Образовательная программа Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения Образовательная программа школы является нормативно-управленческим документом Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения... |
| Образовательная программа Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения Образовательная программа школы является нормативно-управленческим документом муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения... | | Основная образовательная программа на 2013-2017 годы муниципального... Муниципального общеобразовательного бюджетного учреждения средняя общеобразовательная школа №38 городского округа город якутск |
| Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Вого качества образования учащихся муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Карабашская средняя общеобразовательная... | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Получение нового качества образования учащихся муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Благодатновская средняя... |
