Mənfəət və zərərin uçotunun müasir vəziyyəti və onun beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması. Tələbə: Cavid Həsənov Rəhbər: dos. Ə. A. Sadıqov Bakı 2011 Plan

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ Fakültə: Uçot-İqtisad İxtisas: Mühasibat uçotu və audit Kurs işi Mövzu: Mənfəət və zərərin uçotunun müasir vəziyyəti və onun beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması. Tələbə: Cavid Həsənov Rəhbər: dos. Ə.A. Sadıqov Bakı - 2011 Plan Giriş Mənfəət və zərərlərin iqtisadi təbiəti və mahiyyəti. Mənfəət və zərərlərin formalaşması, uçotu və onun Beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətləri. Mənfəətin bölüşdürülməsinin (istifadəsinin) müasir konsepsiyası, onun uçotu və təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. Mənfəət və zərərlərin yeni hesabat formasının xarakteristikası və təkmilləşdirilməsi yolları. Nəticə və təkliflər İstifadə olunmuş ədəbiyyat Giriş Azərbaycanda bazar iqtisadiyyatının tələbi ilə həyata keçriliən iqtisadi və siyasi islahatların nəticəsində mühasibat uçotunun mahiyyəti və funksyaları, müəssisədə onun yerinə yetirdiyi vəzifələr dəyişilmişdir. Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq dövlət mühasibat uçotunun ciddi tənzimləmədən çoxvariantlı yanaşmaya keçmişdir. Hal-hazırda bir çox hallarda uçot sisteminin ayrı-ayrı parametrlərini, uçot sistemini müəssisə özü seçir. Müəssisənin uçot siyasətinin təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətlərindən biri, əsaslı islahatlar aparmaqla onun maliyyə hesabatlarının beynəlxalq standartların tələblərinə uyğunlaşdırılmasıdır. Bununla əlaqədar olaraq Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti 20 fevral 2003-cü il 29 saylı “Beynəlxalq mühasibat uçotu standartlarına keçmək məqsədilə milli mühasibat uçotu standartlarının 2003-2007-ci illərdə hazırlanması və tətbiqi üzrə proqram haqqında” qərar qəbul etmişdir. Həmin qərarda mühasibat uçotunun normativ hüquqi bazasının və metodiki təminatının müasir informasiya texnologiyasının və beynəlxalq mühasibat uçotu sistemi tələblərinə uyğunlaşdırılması müəyyən olunmuşdur. Beynəlxalq standartlarda uçot siyasəti müəssisənin maliyyə hesabatının hazırlanması və tətbiq edilməsi prosesində tətbiq etdiyi əsas prinsipləri, qaydalar, şərtlər və təcrübələrin məcmusu kimi başa düşülür. Azərbaycanda mühasibat (maliyyə) hesabatlarının beynəlxalq standartlara transformasiyasının yəni, onlara müvafiq qurulmasının əsasını Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları (MHBS) təşkil edir. Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları dedikdə, bütün dünya təşkilatlarının maliyyə hesabatlarını tərtib etmək üçün maliyyə təsərüfat əməliyyatlarının tanınması, qiymətləndirilməsi, açıqlanması tələblərini (meyarlarını) müəyyənləşdirən qaydalar başa düşülür. Azərbaycan uçot sisteminin beynəlxalq standartlara trasnformasiyasının əsasını beynəlxalq standartların əsasında Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının (MMUS) hazırlanması təşkil edir. Bu sahədə ilk görülən işlərə Nazirlər Kobinetinin 139№-li qərarına əsasən 18 iyul 2005-ci ildə “2005-2008-ci illərdə Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tətbiqi üzrə Proqram”ın təsdiq olunmasını göstərmək olar. Milli mühasibat uçotu standartların (MMUS) hazırlanmasını Mühasibat uçotu üzrə məsləhət şurası təsdiq edilməsini isə Maliyyə Nazirliyi həyata keçirir. Proqramın hazırlandığı bu günə kimi Azərbaycanda mühasibat uçotunun və maliyyə hesabatlarının beynəlxalq standartlara transformasiyası məqsədilə Milli Mühasibat Uçotu Standartları işlənib hazırlanmışdır. Bazar münasibətləri və rəqabət şəraitində mövcud olan hər bir müəssisənin fəaliyyətini xarakterizə edən ən mühüm göstəricilərdən biri müəssisənin maliyyə nəticələri olduğu üçün, maliyyə hesabatı beynəlxalq standartlarına (MHBS) uyğun tərtib olunan mühasibat (maliyyə) hesabatları ondan istifadə edənlərə müəssisənin maliyyə-təsərrüfat göstəriciləri haqqında həqiqi və etibarlı informasiya verməklə, idarəetmə fəaliyyəti ilə əlaqədar lazım olan əsaslı qərarların qəbul olunmasına geniş imkanlar yaranır. Hal-hazırda dünya üzrə fəaliyyət göstərən transmilli şirkətlər və onların filialları maliyyə hesabatlarını tam məzmunda beynəlxalq standartlara uyğun tərtib edirlər. Azərbaycan şirkətlərinin də beynəlxalq səviyyədə əlaqələri genişlənir və dərinləşir, mühasibat hesabatlarının istifadəçilərinin (xarici istifadəçilər) sayı artır, bunların nəticəsində mühasibat hesabatlarına olan tələb də artır. Bunun nəticəsində Azərbaycan hesabatlarını beynəlxalq standartlara müvafiq olaraq qurmaq zəruriyyəti yaranır. Hal-hazırda Azərbaycanda da müəssisələr “Mühasibat uçotu haqqında qanunun 31, 34-cü maddələrinə uyğun olaraq illik hesabatları hazırlayırlar. Azərbaycan hesabatlarının beynəlxalq standartlarına transformasiyası müəssisənin beynəlxalq standartlara uyğun olaraq “Mənfəət və zərər haqqında” hesabatın hazırlanması və təqdim edilməsini tələb edir. Hazırda müəssisələr bu hesabata nisbətən uyğun olan “ maliyyə nəticələri və onların istifadəsi haqqında” hesabatı (forma № 2) tərtib edirlər. Lakin ümumilikdə “Mənfəət və zərərlər haqqında" hesabat tam şəkildə beynəlxalq standartlara uyğun tərtib olunmur, yalnız minimum maddələr uyğunlaşdırılmışdır. Kurs işimin də əsas mövzusu bu sahədə görülən işlər və mütəxəssilərin qarşılaşdıqları problemlər olduğuna görə, “Mənfəət və zərərlərin” uçotunun beynəlxalq standartların tələblərinə tam şəkildə transformasiya olunmasına, hansı addımların atılmasının vacib olduğu, üzləşilən maneələr və s. məsələlərə aydınlıq gətiriləcək. Burada, həmçinin mühasibat hesabatlarının beynəlxalq standartları (MHBS) əsasında milli mühasibat uçotu standartlarının (MMUS) yaradılmasına da toxunulacaq. Mənfəət və zərərlərin iqtisadi təbiəti və mahiyyəti. Müəssisənin işgüzar fəaliyyətinin müəyyən olunma­sı­nın ən vacib forması onun hesabat dövründə istehsal və maliyyə-təsər­rü­fat fəaliyyəti nəticəsində əl­də etdiyi ma­liyyə nəticəsi göstə­ricidir. Bu göstərici mən­fəət və zərərlə nəticələnə bilər. Maliyyə Nəticəsi Azərbaycan Res­pub­­li­kasının «Mühasibat uçotu haq­qın­da» Qanunun tələblərinə uyğun olaraq hesabat bütün əmə­liyyatlarının nə­ticələrinin və müha­si­bat uçotu maddə­lə­ri­nin qiymətləndirilməsi nəticəsi kimi müəyyən­ləş­dirilir. Müəssisənin hesabat dövründəki fəaliyyəti ilə əla­qə­dar maliyyə nəticəsi (mənfəət, zərərlər) onun özünə­məx­sus kapitalının artma və ya azalma həcmi ilə mü­əy­yən olunur. Müəssisənin maliyyə-təsərüfat fəaliyyəti nə­ticəsində özü­nə­məxsus kapitalın artması mənfəət və zərərə uyğunlaşır. Maliyyə nəticəsi hesabat işinin əvvəlindən sonuna, qədər olan dövrü əha­tə edir. Беляликля, мцяссисянин тясяррцфат фяалиййятинин малиййя нятиcяси тясяррцфат или ярзиндя формалашан мянфяят вя зяряр эюстяриcиляри иля мцяййян олунур. Малиййя нятиcяси мцяссисянин gəlirlər вя хярclяр мябляьи арасындакы фярг кими чыхыш едир. Эялирлярин хярcляр цзяриня ашмасы ямлакын артмасыны –мянфяяти, хярcлярин эялирляр цзяриня ашмасы ися – ямлакын азалмасыны – зяряри эюстярир. Мцяссисянин щесабат или ярзиндя мянфяят вя йа зяряр формасында ялдя етдийи малиййя нятиcяси, онун хцсуси капиталынын артмасы вя йа азалмасына эятириб чыхарыр. Мцяссися фяалиййятинин малиййя нятиcяси илин яввялиндян щесабат дюврцня эядяр щесабланылыр. Мцяссисянин тясяррцфат-малиййя фяалиййятиндя ашаьыдакы мянфяят эюстяриcиляриндян истифадя олунур: Баланс мянфяяти – мцяссисянин бцтцн нюв истещсал вя гейри-истещсал фяалиййяти цзря ялдя олунмуш вя онун балансында эюстярилян мянфяятин (зярярин) цмуми мябляьидир. Цмуми мянфяят – мящсулун (ишин, хидмятин), ясас вясаитлярин, диэяр ямлакын сатышындан вя сатышданкянар ямялиййатлардан ялдя олунмуш вя верэийя cялбетмя мягсяди цчцн щесабланмыш мянфяятин (зярярин) цмуми мябляьидир. Сатышдан мянфяят – мящсул (иш, хидмят) сатышындан ялдя олунмуш, щасилатдан (ялавя дяйяр верэиси вя аксизляр чыхылмагла), мящсулун (ишлярин, хидмятлярин) майа дяйяриня дахил едилян истещсал вя сатыш хярcлярини чыхмагла мцяййянляшдирилян мянфяят мябляьидир. Саир сатышдан мянфяят – мцяссисяйя мяхсус олан ясас фондларын вя диэяр ямлакын сатышындан ялдя олунмуш мябляьдя бу фондларын вя ямлакын илкин вя йа галыг дяйяри арасындакы фяргдир. Сатышданкянар мянфяят мцяййянляшдириляркян кющнялмя щесабланмасы йолу иля дяйяри юдянилян ясас фондларын, гейри-мадди активлярин, азгиймятли вя тезкющнялян яшйаларын галыг дяйяри, диэяр ямлакын ися илкин дяйяри нязяря алыныр. Верэитутулан мянфяят – мцяссисянин ганунвериcиликдя нязярдя тутулмуш гайдада азалдылан (артырылан) вя мцяййян едилмиш дяряcялярля верэийя cялб олунан цмуми мянфяятдир. Халис мянфяят – ганунвериcиликдя нязярдя тутулмуш верэиляр вя диэяр иcбари тядиййяляр юдянилдикдян сонра мцяссисянин сярянcамында галан мянфяят мябляьидир. Mühasibat uçotu nəticəsi kimi müəyyən olunmuş mən­fəət və zərər müəssisənin maliyyə-təsərüfat fəaliy­yə­tində aşağıdakı mənbələrdən əmələ gəlir: a) müəssisənin bilavasitə yerinə yetirdiyi cari fəa­liy­yətdən, yəni məhsul satışından, işlərin və xidmətlərin yerinə ye­ti­ril­mə­sin­dən yaranmış nəticə (mənfəət, zərər); b) əsas vəsaitlərin və digər aktivlərin satışından olan ma­liy­yə nəticəsi; v) satışla əlaqədar olmayan maliyyə - təsərüfat əmə­liyyat­la­rından əldə olunan mənfəət və zərərlər; q) mənfəətdən büdcəyə ödəmələr üzrə xərclər. Yuxarıda göstərilən mənfəət və zərərin yekunu mü­əs­sisənin özünəməxsus kapitalının artması və ya azal­ma­sı­nı əks etdirir. Müəssisələr hesabat ilinin tam yekunu əsasında ma­liyyə nəticəsini müəy­yən edir. Hesabat ili üzrə balans mənyəəti, büdcə ilə hesablaş­maların nəticəsi nəzərə alın­maqla müəyyən olunur. Balans mənfəəti müəssisənin bü­tün istehsal və qeyri-istehsal maliyyə-təsərüfat fəaliyyəti üzrə əldə olunmuş mənfəətin ye­kunu hesab edilir. Qanunveri­ci­lik­də müəyyən olunmuş vergilər və digər icbari təd­i­y­yələr ödəndikdən sonra müəssisənin sərəncamında qalan mənfəət onun xalis mənfəəti sayılır. Hesabat ili dövründə yaranmış xalis mənfəətin mü­əs­sisənin fəaliyyətində xüsusi əhəmiyyəti vardır. Müəssisənin sə­rəncamında qalan mənfəət müəyyən təyinatlar üzrə bö­lüş­dürülür. Mənfəətin qalığı, onun hərəkətinin uçotu və onun gələcək bölüşdürülməsi ilə əlaqədar əməliyyatları açılmış şəkildə əks et­dirmək üçün mü­ha­si­bat uçotunda bölüşdürülməmiş mənfəət göstəricisi müəy­yən olunmuşdur. Hesabat ilinin bölüşdürülməmiş mən­fə­ətinin qalıq məbləği müəssisənin illik balansında, keçən və hesabat ilinin bölüş­dü­rül­məmiş mən­fə­əti­nin hərəkəti isə 88 «Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödə­nilməmiş zərər)» hesa­bında əks etdirilir. Satış əməliyyatlarının yekun (mənfəət və ya zərər) göstəriciləri ilk növ­bə­də satışla əlaqədar hesab­lar­da ayrı-ayrılıqda əks olunur və sonra ümumi məb­ləğ mənfəət və zə­rər hesabına köçürülür. Bunula əlaqədar olaraq mühasibat uçotunda 46 «Məhsul (iş, xidmət) satışı», 47 «Əsas vəsaitlərin satışı və sair xa­ric­ol­ma­la­rı» , 48 «Sair aktivləri satışı» adlı xüsusi hesab­lar­dan istifadə olunur. Satış hesabları hər ayın sonunda bağ­lanır və heç bir qalığa malik olmurlar. Müəsisənin əsas fəaliyyəti dairəsində istehsal edi­lən, yerinə yetirilən, yaxud göstərilən iş, xidmət 46 «Məh­sul (iş, xidmət) satışı» hesabında müəyyən edilir. Hə­min hesabda satışdan daxil olan məbləğlə (46 he­sa­bın kredit dövriyyəsi) satılmış məhsulun tam maya də­yəri (46 hesabın debeti) arasındakı fərq müəs­si­sə­nin ma­liyyə nəticəsini- mənfəət və ya zərəri təşkil edir. 46 saylı hesabın kredit dövriyyəsi onun debet dövriy­yə­sin­dən çox olan hallarda həmin çox hissə son nəticənin mənfəətlə başa gəlməsini gös­tərir və bu əməliyyat uçotda aşağıdakı kimi əks etdirilir: D-t 46 № «Məhsul (iş, xidmət) satışı» hesabı K-t 80 № «Mənfəət və zərər» hesabı. Satışdan zərər əldə edildikdə (46 hesabın debet dövriyyəsi, kredit dövriy­yə­sindən çox olan hallarda) 80«Mənfəət və zərər» hesabının debeti 46 «Məh­sul (iş, xidmət) satışı» hesabının krediti ilə müxabirləşməklə uçotda əks etdirilir. Beləliklə göründüyü kimi 46 «Məhsul (iş, xidmət) satışı» he­sa­bı məhsul­ların, malların, yerinə yetirilmiş işlərin və gös­tə­rilmiş xidmətlərin satışı prosesi haqqında məlumatları ümumiləşdirmək və onların satışından əldə edilən maliyyə nəticəsini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulmuşduruşdur. Bu hesab qeyd etdildiyi kimi məhsul sa­tı­şının tam maya dəyərini və satışdan əldə edilən pul və­sa­it­lərini əks etdirir. Satılan məhsulların analitik uçotu ayrı-ayrı məh­sul­lar və məhsul qrupları üzrə ayrılıqda aparılır. Bu qay­da­ uçotun operativliyini və analitikliyini yüksəltməklə hər bir məh­sul qrupu üzrə rentabellik səviyyəsini hesab­la­mağa imkan yaradır. Əsas vəsaitlərin satışı və sair xaric olmalarının nəticələri 47 «Əsas vəsait­lə­rin satışı və sair xaric­ol­maları», digər aktivlərin satışının nəticələri isə 48 «Sair aktivlərin satışı» hesablarında əks etdirilir. Müəssisənin əsas vəsaitlərinin və sair ak­tiv­lə­ri­nin satışından əldə olunan mənfəət və ya zərər ilk, satış və ya qalıq dəyəri ara­sın­da­kı fərq kimi müəyyən edilir. 47 «Əsas vəsaitlərin sa­tışı və sair xaricolmaları» hesabı müəssisəyə əsas vəsa­it­lə­rin satışı və sair xaricolmaları prosesləri haqqında mə­lu­mat­­ları ümumiləşdirmək, eləcə də onların satışından da­xil olan maliyyə nəticələrini müəyyənləşdirəmək üçün nə­zər­də tutulmuşdur. Bazar iqtisadiyyatına keçid şəraitində isteh­sa­lın inkişaf etdiril­məsinə marağın artmasında müəssisə mənfəətinin rolu böyükdür. Təsərüfat əməliyyatlarının ic­rasında müəssisələrdə mənfəətlə yanaşı zərər də yaranır. Hesabat dövründə müəssisə üzrə əldə olunmuş mən­­fəət və zərər əks etdir­mək üçün hesablar planında 80«Mənfəət və zərər» aktiv-passiv hesabı nəzərdə tu­tulmuşdur. Bu hesabda müəssisədə müəyyən olun­muş bütün mənfəət və zərər məbləğləri əks olunur. Мцяссисянин тясяррцфат фяалиййятинин малиййя нятиcяси онун ики эюстяриcиляри васитясиля формалашыр: сатышла ялагядар ялдя едилян нятиcя – мцяссисянин фяалиййят обйектини тяшкил едир вя сатышдан ялдя едилмяйян малиййя нятиcяси – диэяр малиййя нятиcясини тяшкил едирки, ода юз нювбясиндя ямялиййат вя гейри-сатыш эялир вя хярcляря бюлцнцр. Яэяр мцяссися щесабат дюврц ярзиндя мящсул, маллар, иш вя хидмятлярин сатышындан мянфяят ялдя ется, о заман цмуми малиййя нятиcяси бярабярдир: сатышдан ялдя едилян мянфяят цстяэял (+) диэяр эялирляр вя чыхылсын (-) диэяр хярcляр. Яэяр мцяссися сатышдан зяряр ялдя ется, о заман цмуми малиййя нятиcяси бярабярдир: сатышдан ялдя едилян зяряр мябляьи цстяэял (+) диэяр хярcляр вя чыхылсын (-) диэяр эялирляр. Беляликля, цмуми малиййя нятиcяси иткиляр, эялир вя хярcляр мяблябьиня дцзялдилир. Мящсул (иш, хидмятляр) вя диэяр активлярин сатышындан ялдя едилян эялир – мящсул (иш, хидмятляр) вя диэяр активлярин сатышындан ялдя едилян малиййя нятиcясинин щесабланмасында истифадя едилян эюстяриcидир. Мящсул сатышындан ялдя едилян эялиря ялавя дяйяр верэиси дахил едилир. Гцввядя олан мцщасибат стандартларына уйьун олараг мцяссися юз балансында юзцня мяхсус олан ямлакы, цзяриндя ямяли идаряетмя щцгугу олан ямлакы вя щямчинин, борc кими алдыьы активляри якс етдирмялидир. Щяр щансы бир сябябдян мцяссисядя олан бцтцн диэяр ямлак мцвафиг балансархасы щесабларда якс етдирилир. Одур ки, сатылмыш йяни мцяссисянин цзяриндя мцлкиййят щцгугуну итирдийи ямлак балансдан чыхарылмалыдыр. Бу ямялиййат мцщасибат учотунда 46 сайлы «Мящсул (иш, хидмят) сатышы» щесабынын кредити вя сатышы конкрет шяртляриндян асылы олараг мцвафиг щесабларын дебети цзря йазылыш едилмякля рясмиляшдирилир. Лакин яэяр сатыш мцгавилясиндя алыcыйа эюндярилмиш малын цзяриндя мцлкиййят щцгугунун алыcыдан сатыcыйа кечмяси цчцн цмуми гайдадан фяргли щал нязярдя тутулмушса, онда сатыш мцгавилясиндя нязярдя тутулмуш шярт йериня йетирилянядяк сатыcы мцяссися щямин мал цзяриндя мцлкиййят щцгугуну юзцндя сахлайыр. Икинcиси, гцввядя олан верэи ганунвериcилийиня ясасян мящсул (иш, хидмят) сатышындан мянфяят дедикдя щямин сатышын малиййя нятиcяси баша дцшцлцр. Демяли йалныз сатыш факты баш вердикдян, йяни сатышдан мал цзяриндяки мцлкиййят щцгугу сатыcыдан алыcыйа кечдикдян сонра мцяссисянин мянфяят верэисини щесабалйыб юдямяк ющдялийи йараныр. «Мцщасиабт учоту щаггында» Азярбайжан Республикасынын Ганунуна мцфафиг олараг мцяссися сатышдан эялирин мцяййян едилмясинин ашаьыдакы ики цсулундан бирини тятбиг едя биляр: Дяйяри юдянилмиш мящсуллар (ишляр, хидмятляр) цзря, йяни наьдсыз щесаблашма заманы мцяссисянин банкдакы щесаблашма вя йа cари щесабларына юдяниш сянядляри ясасында дахил олан, йахуд наьд щесаблашма заманы мцяссисянин кассасына дахил олан мябляьляр цзря; Алыcылара эюндярилмиш вя щесаблашма сянядляри юдянилмяйя тягдим олунмуш мящсуллар (ишляр, хидмятляр) цзря. Сатыш вахтынын мцяййянляшдирилмясинин йухарыда эюстярилян цсулларындан щяр щансы бирини мцяссися, юзцнцн тясяррцфатчылыг хцсусиййятляриндян вя баьладыьы мцгавилялярин шяртляриндян асылы олараг, юзц сечир. Лакин нязяря алмаг лазымдыр ки, мцяссисянин сачдийи учот сийасяти вя буна цйьун олараг сатыш анынын мцяййянляшдирмя цсулу ил ярзиндя дяйишдириля билмяз. Сатыш анынын мцяййянляшдирилмясинин биринcи цсулуну сечмиш мцяссися мящсуллары алыcыйа ня вахт эюндярмяйиндян (ишляри, хидмятляри йеriня йетирмяйиндян) асылы олмайараг, йалныз щямин мящсулларын (ишлярин, хидмятлярин) щаггы алыcыдан (сифаришчидян) дахил олдугдан сонра онлары сатылмыш щесаб едир. Демяли беля мцяссисяляр мящсул (иш вя хидмятляр) сатшындан мянфяяти онларын щаггы дахил олан мцщасибат дюврц цчцн мцяййянляшдирмяли вя щямин дюврдя дя мянфяятдян верэи щесабламалыдыр. Мясялян, яэяр мцяссися мящсулу алаcыйа Ы рцб эюндярмиш, лакин онун щаггыны йалныз ЫЫЫ рцб алмышса, онда щямин мящсулун сатышындан мянфяяти ЫЫЫ рцбя аид етмяли вя верэини щесабламалыдыр. Сатыш анынын мцяйянляшдирилмясинин икинcи цсцлцну сечмиш мцяссисялярдя ися мящсулларын (ишлярин, хидмятлярин) щаггыны алыcылардан (сифаришчилярдян) ня заман дахил олмасынын верэитутма бахымындан щеч бир ящямиййяти йохдур. Мцяссися мящсулу алыcыйа эюндяриб (ишляри, хидмятляри тящвил вериб) щеаблашма сянядлярини юдянилмяк цчцн мцвяккил банка тягдим едян кими щямин мящсуллары (ишляри, хидмятляри) сатылмыш щесаб едир вя щаггынын дахил олуб-олмамасындан асылы олмайараг щямин дювр цчцн дя сатышдан мянфяяти щесаблайараг верэини юдяйир. Беялликля, сатышдан эялирин мцяййян едилмясинин биринcи цсулуну сечмиш мцяссисяляр мящсул сатышы цзря баьладыглары бцтцн мцгавилялярдя, сатылан малын цзяриндя мцлкиййят щцгугу сатыжыдан алыcыйа йалныз малын щаггы юдянилдикдян сонра кечмяси барядя мцддяа нязярдя тутмалыдырлар. Малын щаггы дахил олана эядяр алыcыйа эюндярилян мал сатыcы кими чыхыш едян мцяссисянин мцлкиййятиндя галмалдыр. Мцгавилялярдя бу мцддяанын нязярдя тутулмасы эялирин мцяййян едилмяси цзря мцяссисянин юзцнцн сечдийи цсулун позулмасына эятириб чыхара биляр. Сатышдан эялирин мцяййян едилмясинин икинcи цсулуну сечмиш мцяссисяляр мящсул сатышы цзря баьладыглары мцгавилялярдя сатылан малын цзяриндя мцлкиййят щцгугу сатыcыдан алыcыйа кечмяси барядя щеч бир хцсуси щал нязярдя тутмамалдырлар. Чцнки икинcи цсулу сечмякля онлар габаqcадан мцяййян етмишляр ки, сатылан малын цзяриндя мцлкиййят щцгугу сатыcыдан алыcыйа мал вердийи вахт кечир.

Похожие:

	Урок n 25 dos navigator, Windows Commander и другие программные оболочки Мб вместо 4,6 Мб). Нап- ример, dos navigator (DN) имеет встроенный калькулятор, cd плеер		Plan of studies for the 3rd term
	Plan of studies for the 1st term		Contemporary Political Science Thematic plan of the academic course Письменный перевод со словарем с иностранного языка на русский оригинального текста по специальности объемом 1500 печатных знаков....
	Краткие итоги Набор для практики Вопросы Упражнения Лекция: Обзор функций ос: управление памятью, файлами, процессами, сетями, командными интерпретаторами, сервисы ос, системные вызовы....		Программа по формированию навыков безопасного поведения на дорогах... Программная организация Windows: модули kernel, use, gdi. Отличия Windows от dos. Многозадачность и единый интерфейс. Гибкое управление...
	Конспект по теме: "Операционная система ms dos. Файлы и каталоги. Клавиатура" Методические указания по выполнению выпускной квалификационной работы для специальности среднего профессионального образования 030912...		Программа по формированию навыков безопасного поведения на дорогах... Бейсик (Basic) диалоговый учебный язык программирования для персональных компьютеров. На современных компьютерах используется следующие...
	Конспект урока английского языка в 7 классе. Тема урока : Let’s plan... Научить учащихся употреблять в речи Past Progressive, научить отличать Past Progressive от Past Simple, Present Progressive, научить...		Программа по формированию навыков безопасного поведения на дорогах... Проведено заседаний (даты): 10. 09. 2010; 13. 10. 2010; 24. 11. 2010; 18. 01. 2011; 01. 03. 2011; 27. 04. 2011; 18. 05. 2011; 02....
	Программа по формированию навыков безопасного поведения на дорогах... МОин РФ №100-3977 от 12. 08. 2011 об учебных планах на 2011-2012 уч год от 12. 08. 2011 с учётом учебного плана мбоу сош №3, утвержденного...		Программа по формированию навыков безопасного поведения на дорогах... Бурятия от 14 марта 2011 года n 1907-iv "о программе социально-экономического развития Республики Бурятия на 2011 2015 годы" за 2011...
	Российские сми о мчс мониторинг за 11 апреля 2011 Наиболее сложная паводковая ситуация ожидается в 2011 году в Якутии. (Информационное агентство «PrimaMedia», 08. 04. 2011) 12		Программа «охрана окружающей среды на территории кудымкарского муниципального... Кудымкарского муниципального района от 23. 07. 2010 года №450 (в ред от 14. 10. 2010 г. №702, 06. 04. 2011 №263, 06. 10. 2011 №931,...
	Исенбаев В. Р./ /Исанаева Е. А. / / Дмитриева Э. А./ Протокол № от... Программа по первичной профилактике суицидального поведения подростков 14-17 лет «Ценность жизни»		Информационный бюллетень методической деятельности оу нпо курска... Внимание! Просим сообщить о дополнениях, правках по данному проекту на кафедру профобразования кинпо до 10 сентября 2011 года