Блок,
саг
|
Үзэгдэхэ материал
|
Үзэхэ
γдэр
|
Актуализаци
|
Шэнэ мэдэсэ, дадал ба шадабаринууд
|
Практическа ажал
|
Гэрэй даабари
|
I
4 час
|
Арадуудай хани барисаан
|
1 час
|
Солбон Дондупович Ангабаев
«Минии нγхэд олон юм даа» шγлэг
|
|
Уран зохёолшод, поэдγγд ба тэдэнэй шγлэгγγд.
|
Уран зохёолшын намтар.
Арадуудай хани барисаан.
Хани нγхэсэл.
|
Уран гоёор уншалга
«Манай нютагай арадуудай хани барисаан» - найруулга
|
«Зуун нγхэртэй байнхаар, зуун нγхэдтэй байhан дээрэ» гэhэн оньhон γгын удха тайлбарилха.
«Минии нγхэд» найруулга
|
2 час
|
Ч.Цыдендамбаев
«Талын аадар» рассказ
|
|
Оньhон γгын удха;
Шγлэг 1-2 hурагшадта уран гоёор уншуулха;
Рассказ тухай ойлгосо hануулха.
Урда сагhаа хойшо мγнөө γе хγрэтэр ород ба буряад арадуудай хоорондохи нγхэсэлэй улам бэхижэhэниинь.
|
Антон Павлович Чехов – ородой агууехэ уран зохёолшо, эмшэн, сγлэлгын орон байhан холын хизаар Сахалин арал хγрэтэр мори тэргээр ошоhон.
Нэгэдэхи нюур.
|
Уншалга.
Зэргэсγγлгэнγγ-дые бэшэлгэ.
А.П.Чеховые Норжимо хγгшэн ямараар зураглан хөөрэнэб? - олохо
|
Уншаха.
Рассказ удхаарнь хэдэн хубида хубаагаад, нэрэ hанаха.
Хабаадагша нюурнуудта хар-кэ γгэхэ.
|
1 час
|
Владимир Константинович Петонов
«Минии Росси» шγлэг
|
|
«Талын аадар» рассказ
Росси гγрэн
|
Поэдэй шγлэг соогоо агуу Россин арад зоной дэлгэр hайхан сэдьхэлые магталга;
Туд зохёолой уран найруулгын шэнжэ шанар.
|
Логическа сохилто, зогсолтонуудые баримталжа (/ - багахан зогсолто,
// - ехэ зогсолто, ↓ - логическа сохилто), энэ шγлэг уран гоёор уншахаяа бэлдэхэ.
|
Уншалга
|
16 час
|
Арадай аман зохёолнууд
|
2 час
|
Оньhон γгэнγγд
|
|
Арадай аман зохёол
|
Оньhон γгэнγγд тухай ойлгосо. Оньhон γгэнγγдэй Бии бололго ба дэлгэрэлгэ. Тэдэнэй зγб hургаал заабари γгэhэн, hайн жэшээ харуулhан удха шанар. Оньhон γгэнγγдэй сэхэ ба далда удхатайгаар зохёогдоhониинь.
|
Оньhон γгэнγγдые уншалга;
2 – 2 оньhон γгэнγγдые бγлэг бγхэнhөө бэшэхэ.
«Эдээр бэеэ шэмэглэнхаар, эрдэмээр бэеэ шэмэглэ», «Эрхые hуранхаар, бэрхые hура» - удха тайлбарилха.
|
10 онь. γгэ сээжэлдэхэ.
Оньhон γгэнγγдые бэдэрэн, дэбтэртээ бэшээд ерэхэ.
|
1 час
|
«Оньhон γгэнγγд – арадай сэсэн мэргэн γгэнγγд» - мγрысөөн
|
|
Оньhон γгэнγγдые дабталган.
|
Үхибγγдэй оньhон γгэнγγдэй удхыень ойлгоhониие тайлбарилха.
|
Конкурс бγхэндэ хабаадаха.
|
«Би гэhэн гансаараа, бидэ гэhэн хамтаараа» - гэhэн оньhон γгэдэ жэшээнγγ-дые hанаха
|
1 час
|
Хошоо γгэнγγд
|
|
Оньhон γгэнγγдэй удха
|
Хошоо γгэнγγд тухай ойлгосо. Тэдэнэй ажабайдалда ушарhан элдэб γзэгдэлнγγдые элирγγлжэ, сэгнэлтэ γгэhэн удхань. hайшааhан ба муушалhан удхатай хошоо γгэнγγд.
Хошоо ба оньhон γгэнγγдэй илгаа.
|
Хошоо γгэнγγдэй удха дээрэ ажал.
|
Хошоо γгэнγγдые сээжэлдэхэ.
Тγрэлхидэйнгөө, илангаяа хγгшэн эжы абынгаа хэрэглэдэг оньhон ба хошоо γгэнγγдые бэшэхэ.
|
1 час
|
Ё/з «Угсаата зоной угай hургаалhаа»
|
|
Буряад арадайнгаа ёhо заншалнуудые hануулха.
|
Элинсэг хулинсагайнгаа hургаал, заабари, захяа мэдэхэ.
Хубсаhа хунар, гоёолто (зураг).
|
Бэшэхэ, зураг зураха.
|
Эхэ эсэгынгээ hургаал, заабари бэшэхэ.
|
1 час
|
Л/Т «Үльгэрнγγд тухай тобшо мэдээн»
|
|
Арадай аман зохёолнууд
|
Үльгэрнγγд
|
конспект
|
«Аламжа Мэргэн» уншаха
|
8 час
|
«Аламжа Мэргэн» γльгэр
|
|
Үльгэрэй удха
|
Аламжа Мэргэнэй арюун hайхан сэдьхэл, шэг зориг, хγсэ шадал.
Тэрэнэй нариихан шарга мориной дγγргэhэн γγргэнγγд.
Үльгэр соохи фантастическа найруулгануудай удха шанар.
|
Уншалга.
Асуудалнуудта харюусалга.
|
Уншалга.
Асуудал-нуудта харюусалга.
Зураг зуралган.
Үльгэрhөө Аламжын тγрэhэн γе саг, газар тухай хэhэг сээжэлдэхэ.
|
1 час
|
Ё/з
Үхибγγдэй нааданууд.
|
|
Арад зоной ажабайдал.
|
Арадай наадануудай удха
|
Арадай наадануудые наадаха.
|
Шагайнуу-дые суглуулха.
|
1 час
|
Х/х «Аламжа Мэргэн – арадай баатар» сочинени.
|
|
«Аламжа Мэргэн» γльгэр бγхыдэнь дабтаха.
|
сочинени
|
Бэшэхэ.
|
Бэшэхэ.
|
21 час
|
Сагай шэнжэ
|
4 час
|
Ц.Дамдинжапов
«Юрын буряад эхэ»
рассказ
|
|
Арадай аман зохёол дабталга.
Рассказ.
|
Цырен – Доржо
Жана – Бадараевич Дамдинжаповай намтар.
«Юрын буряад эхэ» рассказтайнь танилсалга.
Цыренова Бγмбγγ Базаровнагай намтар.
Энэ эхэнэрэй хаанта Россин γедэ зобоhониинь. Революци тэрээндэ жаргалта байдал асарhаниинь.
Тэрэнэй ажабайдалай бγхы буряад эхэнγγдэй хуби заяантай адли байhаниинь.
Бγмбγγ Базаровнагай хөөрөөн соо буряад арадай урданай ба мγнөөнэй байдалай харуулагдаhаниинь.
|
Уншалга.
Цыренова Бγмбγγ Базаровнагай бага наhан, намтар бэшэхэ.
«Халуун шулуу долёоhон хγн» фразеологизмын удха тайлбарилха.
Мγнөө γхибγγдэй ажабайдал.
|
Хаанта Россин саг.
Уншаха, асуудал-нуудта харюусаха.
«Бγмбγγ Базаровна-гай γзэhэн гашуудал ба ба баяр» гэhэн тобшо найруулга бэшэлгэ.
Удхыень хөөрэхэ, тγсэб табиха.
Сочинени «Минии хγгшэн эжы»
|
1 час
|
Л.Тапхаев «Фермын γхибγγд»
|
|
Сагай шэнжэ:
«Юрын буряад эхэ» рассказай саг.
Манай нютагай фермэ – саг.
|
«Фермын γхибγγд» шγлэг.
Поэдэй туд шγлэг соогоо хγдөө нютагай γхибγγдэй ажабайдал харуулhаниинь.
Авторай γхибγγдые ажалда дуратайгаар хγмγγжγγлхэ тухай хэлэhэниинь.
|
Уран гоёор уншалга.
Шγлэгэй уран найруулга.
Хγдөө нютагай γхибγγдэй ажлда дуратай байhыень бэшэхэ.
|
Уран уншалга.
Танай эжы, аба, хγгшэн эжы ба аба фермын γхибууд байhан гγ? –мэдээсэл бэлдэхэ.
|
6 час
|
Ц.-Б.Бадмаев «Будамшуугай орон нютагаар Серёжын аяншалга» повесть.
|
|
Үхибγγдэй хγдөөгэй ажабайдал.
|
Ц-Б.Бадмаевай намтар.
Повестьhоо бγлэгγγд.
Буряад арадай hайн hайхан ёhо гуримуудай, хγндэмγγшэ заншалнуудай зураглаhаниинь.
Зохёол соохи хани барисаан.
Ё/з: Буряад арадай hайндэрнγγд: даага дэллээн, имнеэ; сурхарбаан.
Мориной зэр зэмсэг.
Хударга.
hээр шаалган.
Буряад арадай эдеэн.
Шагай наадан.г.м.
|
Хγдөө нютагай ба хотын илгаа.
Уншалга, асуудалнуудта харюусалга.
Ямар эдеэгээр хγндэлнэб – тγγжэ бэшэхэ.
Ямар ёhо заншалнуудые Сережа мэдэхэ болоноб гэжэ бэшэхэ.
|
Уншаха.
Зураг зураха.
Шагай асарха.
«Зуун тγхэригтэй банхаар, зуун нγхэдтэй бай» гэhэн оьhон энэ повестьдо ямар хамаатайб гэжэ элирγγлхэ.
Сочинени «Серёжа ба Буда хоёрой хани нγхэсэл»
Ондоо нютагта гγ, али хотодо нγхэдтэй байhанаа бэшэхэ.
|
2 час
|
Ё/з: «Арадаймнай ёhо заншалнууд»
Хэшээл - мγрысөөн
|
|
Буряад арадайнгаа ёhо заншалнуудые мэдэхэ: айлшаниие угталга, 5 хушуу мал γдхэлгэ (илангаяа тэмээн, морин тухай).
Буряад эдеэнγγдые, мори унахын дγй дγршэл,
Морной зэр зэмсэг, даага дэллээн, hээр шаалга, шагай шγγрэхэ наадан, мориной хударга.
|
Айлшаниие угталга.
5 хушуу мал γдхэлгэ.
12 жэл.
|
Мγрысөөн.
Кроссворд зохёолгон.
|
12 жэлнγγдые дэбтэртээ бэшээд, сээжэлдэхэ.
Тэмээндэ хар-кэ γгэхэ.
|
2 час
|
Ё/з Арадай hайндэр - Сагаалган
|
|
Буряад арадай ёhо заншалнууд
|
Сагаалганай тγγхэ.
12 жэлэй литэ.
Гараhан жэлэй зурхай тухай.
|
Конспект.
Зураг.
Үреэл бэшэхэ, хэлэхэ.
|
«Манай гэр бγлэдэ сагаалган хγрэбэ» -
найруулга.
Үреэлнγγдые сээжэлдэхэ.
|
1 час
|
Г.Чимитов «Табан хурган» шγлэг.
|
|
Арадуудай хани барисаан, эб, нγхэсэл.
|
Табан хурганай тγрγγн арсалдаад, hγγлдэ эблэрhэн тухай.
Энэ зохёолой ёгто маягтайгаар бэшэгдэhэниинь.
|
Табан хурга (гар) зураад, нэрыень бэшэхэ.
Шγлэгэй удха тайлбарилха.
Уран гоёор ролёор уншаха.
|
Эб, нγхэсэл тухай оньhон γгэнγγдые олохо.
Сээжэлдэхэ.
|
3 час
|
Ч.Ц.Цыдендамбаев «Шэнэ байшан»
|
|
«Табан хурган» шγлэг сээжээр.
Ч.Ц.Цыдендамбаевай намтар,зохёолынь.
|
Рассказай удха.
Зохёол соо арад зоной мїнєє їеын хїгжэлтэ, ажаћуудалайнь улам бїри ћайжаржа байћые харуулћаниинь.
Шэнэ гэр барилга хамтын ажалай, дїршэл шадабариин їрэ мїн.
Балдан Санхировай, Нанзад, Ойдоб баабайнарай мэргэжэл, шадабари.
Рассказай уран арганууд, хэлэн.
|
Уншалга.
Нютагайнь хγнγγдэй оруулhан хуби – дэбтэртээ бэшэхэ
«Молхи хэлэеэ мухаруюлжа, гэр барихада, модо ябталжа бариhанhаа hураггγй бэлэн юм ааб даа!», «Хусаhан нохойе хусахагγй нохой hаатуулба» - уран найруулгануудай удхые тайлбарилха.
«Гансата Москва баригдаагγй юм» - ямар удхатайб?
|
Уншалга.
Нютаг соогоо шэнэ гэр бариhан хγнγγдые тоолон бэшэхэ;
Шэнэ гэр барихада, хэр зэргэ алта мγнгэн хэрэгтэйб, юу абаха хэрэгтэйб, хэды хγн туhалха хэрэгтэйб? г.м. асуудалнуудта харюусаха.
«Нютагай-мнай дархашуул»,
«Хамтын ажал хγсэтэй» гэhэн темэдэ сочинени бэшэхэ.
|
2 час
|
Х/х изложени
|
|
Хэлэлгэ хγгжөөлгэ
|
|
Изложени бэшэлгэн
|
|
2 час
|
Классhаа гадуур уншалга (багшын γзэмжөөр)
|
12 час
|
Үлзытэ нютагайм байгаали
|
1 час
|
Б.Абидуев
«Сонхоор малайhан hара»
|
|
Б.Абидуевай намтар, шγлэгγγд
|
Шїлэг соо байгаалиин амгалан ћайхан байдалай їнэншэмэ гоёор зураглагда-ћаниинь.
Авторай сэдьхэлэйнгээ мэдэрэлнїїдые поэзиин уран найруулгануудай аргаар харуулћаниинь, байгаалиие зураглаћан уянгата шїлэг.
|
Уран гоёор уншалга.
Уран аргануудые олохо.
А.С.Пушкинай «Зимняя дорога»,
(Үбэлэй харгы» Ц.Галсановай оршуулга) шγлэгтэй зэргэсγγлгэ.
|
Сээжэлдэхэ.
Зураг зураха.
өөhэдөө багахан лирическэ шγлэг бэшэжэ туршаха.
|
1 час
|
Л/т Пейзаж, пейзажна лирикэ, олицетворени тухай ойлгосо.
|
|
«Сонхоор малайhан hара» шγлэгэй гол удха.
|
Пейзаж, пейзажна лирикэ, олицетворени тухай ойлгосо.
|
Конспект, уран аргануудые ололго
Х/х: Пейзаж зураглажа бэшэлгэ
|
Ондоо шγлэгγγд соо уран аргануудые ололго.
|
4 час
|
Б.Батоев «Хээрын нγхэнэй нюуса» повесть
|
|
Пейзаж
|
Повестиин гол геройнууд Баатар Дугар хоёрой Хээрын нїхэндэ ошожо, нюусыень мэдэћэниинь.
Тэдэнэй уршагта ябадалнууд, дїрэнїїд.
Туд зохёолой удха шанар.
|
Уншалга.
Асуудалнуудта харюу бэшэхэ.
Баатор ба Дугар хоёрто характеристикэ бэшэхэ.
|
Уншалган.
Ашагта малтамалнуудые бэшэхэ.
Зураг зураха.
«Минии нютагай баялиг» найруулга.
|
1 час
|
Д.Д. Дамдинжапов
«Сэлэнгэ»
|
|
Үлзытэ нютагайм байгаали, баялиг: ашагта малтамалнууд, гол мγрэнγγд
|
Энэ шїлэг соогоо авторай Сэлэнгэ мїрэниие уран гоёор магтажа бэшэћэниинь.
Шїлэг соохи эпитедїїд, амиды болгожо харуулћаниинь.
Лирикэ тухай ойлгосо.
|
Конспект.
Уран гоёор уншалга.
Шγγмжэлэл хэлгэ.
|
Сэлэнгэ мγрэн тухай дуу, шγлэг бэшээд ерэхэ.
|
1 час
|
Л/т: лирикэ тухай ойлгосо
|
|
Уран литературын hалбаринууд
|
Лирическэ зохёолнууд тухай ойлгосо
|
Конспект
Шγлэг соохи эпитедγγд, олицетворени
|
Сээжэлдэхэ
|
2 час
|
Х/х: изложени
|
|
|
«Хээрэ хонолго»
|
|
|
1 час
|
Хэшээл – мγрысөөн
«Одото саг»
|
|
Үзэhэн зохёолнуудаа дабталган
|
|
hурагша бγхэн
мγрысөөндэ хабаадаха.
|
|
1 час
|
Х/х Р.Мэрдыгеевэй «Баян тала» зурагаар ажал
|
|
Үлзытэ нютагайм байгаали, баялиг: 5 хушуу мал…
|
Зурагаар ажал хэжэ hургалга
Уран зураашад, ба тэдэнэй зурагууд
|
бэшэхэ
|
Д.-Н. Дугаров «Тγрэл нютагтаа» зурагаар ажал
|
2 час
|
Классhаа гадуур уншалга
|
8 час
|
Нэмэлтэ зохёолнууд
|
3 час
|
Ц.Н.Номтоев «Эдэбхи»
|
|
Үлзытэ нютагайнгаа байгаали, баялиг гамнаха, хамгаалха ба шэнжэлхэ
|
Рассказай гол удха.
Загаhа γсхэбэрилгэ хамтын ажалай, дγршэл шадабариин γрэ мγн.
|
Голой загаhадые бэшэхэ.
Уншаха.
|
Зураг зураха,
Асуудал-нуудта харюусаха.
|
4 час
|
Ж.Б.Балданжабон
«Алханын нюусанууд»
повесть
|
|
«Эдэбхи»
|
Алхана.
Алханын нюусануудтай танилсалга
«Үγдэн сγмэ» «Балжан хатан»
|
Уншаха
«Алханын нюусанууд»
найруулга.
|
Нютаг ороноо шэнжэлхэ
|
1 час
|
В.Б.Намсараев
«Үбhэндэ» шγлэг
|
|
|
Зунай hайхан γдэрые поэдэй магтаhаниинь
|
Уран гоёор уншаад, шγγлбэри хэхэ.
|
«Үбhэ хуряалган» найруулга
|
1 час
|
Х/х Шалгалтын хγдэлмэри
|
2 час
|
Классhаа гадуур уншалга
|
