Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\сен кандидач\, Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н доценч\





Скачать 430.64 Kb.
НазваниеЮ. М. Виноградов филологи =сл=л=х\сен кандидач\, Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н доценч\
страница1/4
Дата публикации26.08.2014
Размер430.64 Kb.
ТипДокументы
100-bal.ru > История > Документы
  1   2   3   4



Г.Л.Николаева

Т=ван хула -

Ё\н\ Шупашкар=м



Т=ван хула – Ё\н\ Шупашкар=м

Выр=с шкул\нче в\ренекенсене Ё\н\ Шупашкарпа

паллаштармалли материал
Ч=ваш ч\лхине, т=ван ен культурипе историне

в\рентекенсем валли

Шупашкар

2010

УДК

ББК

Н

Рецензентсем:

Ю.М.Виноградов - филологи =сл=л=х\сен кандидач\, Ч=ваш Республикин в\ренъ институч\н доценч\;

Н.И. Ананьева - Ё\н\ Шупашкар=н 16-м\ш в=там шкул\нче в\рентекен асл= категорилл\ учитель

Г.Е. Антонова - Ё\н\ Шупашкар=н 17-м\ш в=там шкул\нче в\рентекен асл= категорилл\ учитель

Николаева Г.Л.

Т=ван хула – Ё\н\ Шупашкар=м: выр=с шкул\нче в\ренекенсене Ё\н\ Шупашкарпа паллаштармалли материал / Г.Л.Николаева. – Шупашкар, 2010. - с.

УДК

ББК
К\некере Ё\н\ Шупашкарпа паллаштармалли т\рл\ материал к\ртн\:

истори факч\сем, с=в=семпе юр=сем, урок конспекч\сем, тестсем. Унпа выр=с шкул\нче ч=ваш ч\лхи, т=ван ен культурипе историне в\рентме ус= курма юрать.


© Николаева Г.Л., 2010
Ум\н калани

Т=ван хула, т=ван к\тес… Унран хакли, лай=ххи м\н пулт=р-ха т\нчере? Эпир унта ъссе ёунат сарн=. /ёе х=н=хса ёын шутне к\н\. Ур=х выр=нта \ёлеме, пур=нма тър килсен те т=ван хула пур п\рех ман=ёа тухмасть: ч\рере, чи шалта сыхланса юлать. Ним\н те калайм=н: т=ван хула в=л - п\ртен-п\рре. Таёта аякка кайсан т=ван хулана ё\кленълл\н, телейл\н, кай=к пек ёунатланса ёитсе к\рет\н. Т=ван хулара ъсекен м\н пур йыв=ё сана тълекк\н п=ш=лтатса ыр= сун\, чун-ч\ре вара =ш= туй=мпа тул\.

Т=ван хула в=л пир\нш\н – т=ван кил. Кил в=й\ виёес\р пыс=к. Т=ван выр=н ёынн=н п\т\м пурн=ё\ тей\ пул=тт=м эп\. Унпа эпир нихёан та уйр=лмастп=р. Т=ван кил х=вач\ асамл=. Кун-ёул темле килсе тухсан та ёав асамл=ха эпир ч\рере усратп=р. Т=ван хула. Т=ван к\тес. Т=ван ен. Т\рл\рен калатп=р, ёапах =нлавсене Т=ван ё\р-шывпа ёых=нтаратп=р. Т=ван кил – т=ван ё\р-шыв=н чи хакл= к\тес\, чи ёыв=х выр=н\. Т=ван киле м\н \л\крен ваттисем ылт=н с=пкапа танлаштарн=. Этем\н вара х=йне сиктерекен, =ш= та ёут= паракан, ырл=х кърекен с=пкана тирпейл\ тытас пулать.

Пур чухне те ас=рхатп=р-и, кирл\ шайра хаклама, упрама т=р=шатп=р-и ёак илеме? Ёук, кашнинчех ас=рхамастп=р, упрамастп=р пул\ ёав. Ъссе пыра-кан =р=ва т=ван к\тесе, т=ван хулана юратма, хаклама в\рентесси м\н ачаран пуёланать. Ёак туй=ма ачан чунне хывса х=варма пултарт=м=р пулсан - ъссе ёит\нсен в=л ыр= ёын пуласси куё к\ретех.

Ник\с хывмас=р ёурт лартаймаст=н. В\ренъре те ёавнашкалах: маларах в\ренни каярахриш\н ник\с пулса т=рать. Ёав ник\с м\н чул ёир\прех, малашнехи \ё те ёав=н чух =н=ёл=рах пулать. Ёак ник\се пуёлам=ш шкултанах хывма пуёламалла. Кунта ача Т=ван ё\р-шыва халаллан= с=в=семпе, калавсемпе, юмах-халаппа паллашать. Т=ван к\тесе, хулана юратма, хаклама, хисеплеме в\рентесси – п\р кунта пулса иртекен \ё мар. Т=ван ё\р-шыв енне турт=нни в=р=м процесс.

Ача пуплев\нчи т\п \ёсене (т=нлассине, калаёассине, вулассине, ёырассине) аталантарса пынипе п\рлех ачасем т=ван таврал=хри пурн=ё, т=ван к\тес, т=ван хула ёинчен м\н п\лнине анл=латмалла. Т\нче уёл=х\ в\ё\-х\ррис\р, анчах этемл\х\н с=пки те, кил\ те ё\р ч=м=р\ к=на. Т=ван ё\р-шыва юратма, хулари м\н пур еш\л йыв=ёа, ъсен-т=рана, Т\к\рё катине, палл= ёынсене чысласа лартн= пал=ксене упрама в\рентмелле. Ёак \ёсене урокра к=на туни ёител\кс\р. Ё\н\ Шупашкар часах 50 ёул тултарать. Х=й в=х=т\нче хулана ё\клеме ё\р-шыв=н пур к\тес\нчен те х\рсемпе качч=сем пуётар=нн=. Ёав=нпа п\т\м ё\р-шывш=н п\лтер\шл\ стройка шутланн= пир\н т=ван хула. Хулари кашни ёурт, кашни урам, кашни завод е ур=х предрияти ёак стройк=на хутш=нн= ёынсен ас\нчен каймасть. Ёав=нпа та хулана пуёласа яракансемпе т\рл\рен т\л пулусем ирттеретп\р, экскурсисем й\ркелетп\р. Класс тулаш\нчи \ёсене те т\рл\рен майл= ирттерме т=р=шатп=р. Т=ван хулана халаллан= викторин=сем, диспутсем, конференцисем, ыр к=м=лл=х акций\ й=лана к\ч\ё темелле. Хула ёыравёисем те пир\н яланхи х=насем. В\сенчен Светлана Асамата, Станислав Сатура, Надежда Силпие, Галина Белгалиса, Валентина Пугачев=на, Вера Львов=на пал=ртса х=вармалла. Ку с=в=ёсем ачасене х=йсен пултарул=х\пе паллаштарнипе п\рлех т=ван хулаш=н ыр= \ёсем тума та х=партлантараёё\, ёунатлантараёё\. Ёак=н ев\рл\ \ёсем ачасен в\ренес туй=мне те ё\клёё\, т=ван хулаш=н ыр= \ёсем тума, ун=н пуласл=х\ш\н т=р=шма та х\т\ртетёё\.

Атте-аннене суйлама пире ир\к паман. Т=ван ё\р-шыва та суйласа илме ёук. Ёакна яланах асра тытасч\ пир\н. Ыр= т\сл\х к=тартса, хам=р=н \ё-х\лпе ёит\некен =р=ва та пурн=ё т=ршш\пех ыв=л-х\р\н тив\ёне пурн=ёлама в\рентсе пырасч\.


Ё\н\ Шупашкар выр=н\н историй\

Ё\н\ Шупашкар пуш хирте ё\кленмен. Хулам=р паянхи кун йыш=накан выр=н=н историй\ пит\ пуян. Археологсем калан= т=р=х, Ат=л=н сылт=м ёыранне ёынсем мезолит \м\р\ в=х=т\нчех пир\н эр=ччен 10-5 пин ёул маларах йыш=нма пуёлан=. Мезолит \м\р\ в=х=т\нчи ёынсем пур=нн= выр=нсене 1910 ёулта Шуркасси (Яндашево) ял\ ёыв=х\нче ёул тун= чухне тупн=. Кунта мамонтсен ш=ммисем, т=мран тун= т\рл\ япала, вут чул\нчен тун= ё\ё\сем сыхланса юлн=. Хальхи Ё\н\ Шупашкар ларн= выр=нта неолит \м\р\нчи ёынсем пур=нн= выр=нсене (стоянкисене) те тупн=. Ёак истори докуменч\сене тупассиш\н В.Ф.Смолин (1925 ё.), П.П.Ефименко (1927 ё.), В.Ф.Каховский (1959 ё.) чылай т=р=шн=. Ытти археологсемпе танлаштарсан Василий Филиппович Каховскин \ё\ ытларах кур=мл=. Учен=й тупн= материалсем т=р=х Шуркасси т=р=х\нче вут чул\нчен т\рл\ япаласем =сталакан мастерской пулн= тесе п\т\млетме пулать. Археологсем тупн= материал хальхи в=х=тра Патшал=х Эрмитаж\нче, Санкт-Петербургри археологи институч\н архив\нче, Ч=ваш наци музей\нче упранаёё\.
Ё\н\ Шупашкар выр=н\нче пулн= ялсем

Ё\н\ Шупашкар халь йыш=накан территорире 1960-м\ш ёулччен 13 ял пулн=: Анаткас Ёулав=ё (Анаткасы), Арманкасси (Арманкасы), Паникасси (Банново), Т\к\рё Иёей (Ельниково-Изеево), Т\к\рё Тохтар (Ельниково-Тохтарово), Ивански (Иваново), Ольтикасси (Ольдеево), Туёи (Пустынкасы), Тенеккасси (Тенеккасы), Тосинкасси (Тосинкасы), Чиканкасси (Цыганкасы), Чучукасси (Чедино), Шуркасси (Яндашево).
Ёухалн= ялсен ш=пи, в\сен историй\

XYI \м\р в\ё\нче 1780-1781 ёулччен Ё\н\ Шупашкар выр=н\ Шупашкар уес\нчи Шуртан вул=сне к\н\, 1927 ёултан вара Й=л=мкасси (Алымкасы) вул=с\нче шутланма тыт=нн=. Кунти ялсенчен чи ватти Шуркасси (Яндашево) шутланать. Ку ял, архив докуменч\сем т=р=х, XVII\м\р в\ё\нче пуёланса кайн=.. XVII \м\рте Паникасси (Банново), Т\к\рё (Ельниково), Ольтикасси (Ольдеево) ял\сем, XVIII \м\рте Анаткасси (Анаткасы), Тенеккасси (Тенекасы), Тосинкасси (Тоскинеево), Чучукасси (Чедино) ял\сем пуёланн=.

Ё\н\ Шупашкар выр=н\нчи ялсенчен чи ёамр=кки Ивански (Иваново) ял\ пулн=. 2002-м\ш ёулхи чък уй=х\нче Иваново ял\ 130 ёул тултарнине пал=ртнине шута илес т\к – ытти ялсем тата та асл=рах. Ивански ёыннисем пурте хысна хресчен\сем шутланн=.

М\н тесен те, пурн=ёра ним\н те \м\рл\х мар. Ялсем те ёынсем пекех: ёуралаёё\, ъсеёё\, п\рлешеёё\, выр=нтан выр=на куёаёё\, ёухалаёё\, вилеёё\, анчах та в\сен й\р\ нумайччен упранать. Хуш=ран \л\кхи ял выр=н\нче ё\н\ ялсем ё\кленеёё\, п\ч\к ялсем поселок е хула пулса т=раёё\. Кун пек чухне «п\рлештермелле», «ур=х ят памалла», «п\термелле» с=махсемпе пулн= т\рл\рен указсем кун ёути кураёё\.

Ёавал юхан шыв\ х\рринче вырнаён= Й=л=мкасси (Шуртан) вул=сне к\н\ \л\кхи ялсене те ёак=н ев\рл\ хурл=хл= ш=па ёитн\. 70-м\ш ёулсен пуёлам=ш\нче в\сенчен вун виёё\шне куёарма тивн\. Ял ёыннисен х=ш\н Ё\н\ Шупашкар хулине, х=ш\н Тутаркасси поселокне яланл=ха пур=нма куёмалла пулса тухн=.

1981 ёул пулам=ш\ т\лне Анаткас, Туёи, Арманкасси, Т\к\рё Иёей, Т\к\рё Тохтар, Тенеккасси, Тосинкасси, Чучукасси, Шуркасси, Чиканкасси ял\сене Шупашкар районне к\рекен ял список\нчен к=ларн=.
Анаткас Ёулав=ё

Архив докуменч\сем тата халапсем т=р=х, Шупашкартан Хусана ёити т=с=лакан Хур=н ёул тун= хыёё=н, юнашар ялсенче вырнаён= ёынсем х=йсене валли пур=нмалли выр=н ёак каторга ёул\нчен аяккарах шырама пуёлан= иккен. Ёынсенчен нумай=ш\ К=кш=м юхан шыв\ х\рринче вырнаён=. Ёапла вара ёак выр=нта Анаткас ял\ пуёланса кайн=. П\ррем\ш ёуртсем 1751 ёулта ё\кленн\. Ял выр=н\ метеорологи т\л\нтерм\ш\семпе те пал=рса т=н= иккен. «Ё\р к=вапи» Шуртан Анаткас урл= иртет тесе те ахальтен каламан иккен. Ёуса иртекен ёум=рсем те малтан ял=н п\р пай\нче ёун=, кайран вара теп\р пай\нче. Ёил те кунта х=йне май в\рн\. Ёав=нпа та чиркъ ёыннисем ялта пил\к часавай уёма ир\к пан=. Тур= саккун\пе ик\ часавайран ытла уёма ир\к ёук иккен - кунта вара 5 часавай лартн=: 1-м\ш часавай\ - хал=х сывл=х\ш\н, 2-м\ш\ – шыв арман\сене сыхлама, 3-м\ш\ – ё=лсене сыхлама, 4-м\ш\ – телейл\ ёулш=н, 5-м\ш\ - =н=ёл= тыр-пулш=н…

Анаткас ёыннисем тыр-пул ъстерн\ ё\рте к=на мар, в=рё=сенче те х=йсен чысне ёухатман. 1914 ёулхи империализм в=рёине хутш=нн= ар ёынсем х=йсен патт=рл=хне к=тартн=. 1918 ёулта Петроград хулине хът\леме Николай Григорьев хресчен ачи х=й ир\к\пе тухса кайн=. Т=ван ё\р-шыв=н асл= в=рёинчен Григорий Николаев танкист к=к=р тулли медальпе тавр=нн=. Патт=р в=рё=ра 39 хутчен аманн=, анчах та ш=па =на т=ван яла т\р\с-т\кел тавр=нма пърн\. Михаил Сироткинпа Ипполит Иванов литература \ёчен\сем те фронт ёул\пе утса тухса т=ван Анаткаса тавр=нн=, анчах та Ё\н\ Шупашкар хулинче химкомбинат тума пуёласан 1976 ёулта Анаткас ял\н ш=пи в\ёленет. Ял ёыннисенчен х=ш\ Ё\н\Шупашкара, х=ш\ Тутаркасси поселокне пур=нма куёать.

Туёи

Туёи (Шуртан Туёи) ялне документсенче XIX \м\рти 70-м\ш ёулсенче ас=нма тыт=нн=. К=кш=м юхан шыв\ х\ррин ик\ ен\пех \л\к-авал хыр в=рман\сем кашласа ларн= иккен. В=х=т иртн\ёем\н хырсене ёурт лартма касма пуёлан=. Ялти п\ррем\ш ёуртсене 1859 ёулта тума тыт=нн=. В\сен хуёисем кунта М=н Ч=к=ртан куёса килн\ Хоёик тата Амос ятл= ёынсем пулн=. Ёулсем иртн\ёем\н хыр в=рман\нчен пур\ те виё\ йыв=ё к=на т=рса юлн=. Ёынсем ёак йыв=ёсем пулас пыс=к ял=н т\п палли пулмалла тесе шутлан=. П\р хыр\ Туёипе Тенеккассине уй=рса т=ракан выр=нта ъсн\. Кунта каярахпа часавай туса лартн=. Теп\р хыр\ ял варринче кашласа ъсн\. Ун=н выр=н\нче в=рё=ра ёап=ёса хун= патт=рсене чысласа лартн= пал=ка вырнаётарн=. Виёё\м\ш хыр\ Туёипе Тосинкасси ял\ хушшинче илем кън\. Кунта та часавай туса лартн=. Часавай й\ри-тавра хал\ ёамр=к хыр в=рман\ ъсет \нт\. Ял варринче нумай ё=л-куёл= тар=нах мар ёырма пулн=.

Ё\р-шывра ирттерн\ п\ррем\ш перепись 1899 ёулхи март=н 24 т\лне Туёинче 287 ёын пур=ннине к=тартса пан=. В=л в=х=тра ялта 63 ёурт пулн=.

Ку яла ёынсем шуртан т=р=х\нченех ё=варни чупма пуётар=нн=, т\рл\рен ярм=ркк=сем ирттерн\. Пукрав уявне те ш=пах ёак ялта ирттерн\.

Ял яч\ в=л вырнаён= выр=нпа пулса кайн=: ту + ёи тата пус= + т=н=.

Туёи ачисем юнашар вырнаён= Анаткас ял\нчи пуёлам=ш шкулта в\ренн\. Ку шкул 1908 ёулта \ёлеме пуёлан=.

Туёи ёынни Сергей Михайлович Михайлов 1877-1878 ёулсенче выр=ссемпе турк=сем хушшинче пын= в=рёа хутш=нн=. В=рё=ран п=лхарсен Шипка т=в\н патт=р\ пулса тавр=нн=. Т=ван ё\р-шыв=н асл= в=рёинче хутш=нн= патт=рсем те нумай пулн= ку ялта. Тылра юлнисене те ё=м=л пулман, анчах та Туёи ёыннисем пуёа усма х=н=хман - темле йыв=р пулин те малаллах талп=нн=.

Чучукасси

Хал=хра сар=лн= халап т=р=х Чути ятл= \ёчен ёын х=й\н \ё\пе юман в=рман\ т=р=х ёърен\. Ёынна ёак т=р=хри в=рмансемпе юхан шывл=, сарлака ул=хл= выр=н к=м=ла кайн=. Шутлан=-шутлан= та Чути х=й унччен пур=нн= выр=на тавр=нас темен. Х=й\н валли ёак выр=нта ё\р пърт алтса пур=нма тыт=нн=. 1781 ёулта Чути ё\н\ ёурта пур=нма куён=. Чутин ентеш\сем те ё\н\ пъртсем Ёавал х\рринчи ёак выр=нта тума тыт=нн=. Ёапла май Чучукасси ял\ пуёланса кайн=. 1850 ёулта ирттерн\ ревизи ялта 34 хуёал=х пулнине шута илн\. Юнашар вырнаён= Паникасси ял\нчен Чучукасси п\ч\к т=к=рл=кпа к=на уйр=лса т=н=.

Чучукасси ял\ п\ч\к пулин те ытти ялсенчен х=й\н \ёченл\х\пе, ал =стал=х\пе пал=рса т=н=. Уйр=мах ял хул= авса т\рл\рен япаласем т=вассипе пал=рса т=н= пулн=. Х=йсен таварне =стасем Шупашкара, Ё\рпъ хулисене кайса сутн=. Ат=л т=р=х ытти ё\р-шывсене =сатакансем те чылай пулн=.

Химкомбината пула яла куёариччен Чучукасси тавра улма-ёырла сач\сем, т\рл\рен ёим\ёпе тул=х пахчасем куёа ил\ртн\. Хал\ вара ку ял пулн= выр=нта ик\ ё\р пърт те п\р ё=л к=на пур.

Чучукасси ял\нче нумай палл= ёын ъссе ёит\нн\. В\сен шут\нче Савелий Кириллович Кириллова, Тихон Данилович Данилова, Федор Яковлевияч Яковлева ас=нмалла. В\сем - выр=ссемпе турк=сем хушшинче пын= в=рё=ра ёап=ёса патт=рл=х к=тартн= салтаксем. Ялта Т=ван ё\р-шыв=н асл= в=рёин патт=р\сем те йышл= пулн=: Г.Андреев, Н.Гаврилов, И.Суев, Н.Алексеев тата ыттисем те. Польша ё\р\нче ёап=ён= партизан отряч\н командир\н Яков Николаевич Николаев ятне ё\р-шыв\пех п\леёё\. Ч=ваш Республикин п\ррем\ш Президенч\ Николай Федоров та ёак ялтах кун ёути курн=. Яла п\терн\ май, пулас президент ашш\-ам=ш\ инёех мар вырнаён= Миснер ялне пур=нма куён=, ёурт-й\р ёав=рн=, ачисене ёит\нтерн\.

Тенеккасси

/л\к-авал с\м в=рман варринче Тохтар ял\ х=в=ртт=н ъсме пуёлан=. 1858 ёулта кунта 116 ёурт шутланн=. В\сенче 295 ар ёын, 339 х\рар=м пур=нн=. Хальхи в=х=тпа танлаштарсан ку самаях пыс=к ял шутланать. Ёынсене в=рман т=рантарн=, анчах та тыр-пул ъстермелли ё\р вара ёител\кс\р пулн=. Ё\р ёитменниех яла малалла аталанма памас=р йыв=рл=хсем к=ларса т=ратн=. Ёынсем х=йсене пур=нма ё\н\ выр=н шырама пуёлан=. Ёапла майпа Чучукасси Тохтар, Тенеккасси Тохтар выёё=лкк=сем й\ркеленсе кайн=. Ё\н\рен й\ркеленн\ выёё=лкк=сене пула Тохтар ял\ х=й\н х=ватне ёухатн=.

Пур=нма ё\н\ выр=н шыракансем пит\ =сл= шух=шлама п\лн\. Шуртан т=р=х\нчи Й=л=мкасси вул=с\нче Тенек ятл= ёын в=рманл= выр=нти ял=н й=хне пуёласа яракан\ пулн=. Юман в=рман уёланкинче ёурт-й\р ёав=рса лартма пайтах в=й-х=ват кирл\ пулн= ёынна. Ёут ёантал=к х=й\н т=р= та таса шыв\пе пул=шн=. Ик\ тар=н ёырмара ё=л куё\ йышл= пулн=. 1795 ёулта Тенек илемл\ ёурт туса лартн=. Ёав в=х=трах в=рман хурч\сене \рчетн\, в\сен пылне пуётарн=. Кун валли в=рманл= выр=н пит\ мелл\ пулн=. Тенеке кура ку т=р=ха куёса килекенсен йыш\ ъссе пын=. Ял выр=н\ ч=ннипех те илемл\ пулн=. Ёамр=ксем ял й\ри-тавра х\лле те ёулла та т\рл\рен в=й=сем ахальтен ирттермен, ахальтен сав=нман. Шуртан ёыннисем м\н авалтан х=йсен пуян юрри-к\ввипе уйр=лса т=н=.

1899 ёулта ялта пур\ 60 ёурт пулни палл=, анчах та ёынсем тата та лай=храх выр=нсем шыран= пулмалла. 1912 ёул т\лне ял вры=н\нче 40 кил к=на юлн=. Архив докуменч\сем т=р=х ял ёыннисенчен х=ш\-п\ри Ё\п\ре, Томск облаёне куёса кайни палл=. Шуртан вул=с\нче вырнаён= ялсене пур=нма куёнисем те пулн= Тенекассисенчен х=ш\сем. Хал\ ял ёук \нт\. Т=ван ё\р-шыв=н асл= в=рёинче ёап=ёса пуё\сене хун= патт=рсене ас=нса лартн= пал=к к=на сыхланса юлн=, Ёак пал=к Тенеккассинче ъссе ёит\нн\ ёынсене т=ван ялне аса илтерсе т=рать.

Арманкасси Макаё

Арманкасси Макаё ялне Котерек ятл= ёын 1847 ёулта пуёласа ян=. Малтанхи в=х=тра ял Котерек Макаё ятл= пулн=. 1850 ёулта ялта пур\ те 6 ёурт к=на пулн=. XIX \м\р в\ё\нче К=кш=м юхан шыв\ х\рринче темиёе ё=н=х арман\ туса лартн=. Ёав=нпа та яла Арманкасси теме тыт=нн=.

Ёълтен п=хсан ял ытарма ёук илемл\ выр=нта вырнаён=. Яла амфитеатрпа танлаштарн= х=й в=х=т\нче. Ял варринче таса та тар=н къл\ сар=лса выртн=. Урам\сем те ёаврака пулн=. Ку илеме 1880 ёулхи пушар та п=сман. /ёчен хал=х яла тата та хитререх юсаса ё\нетн\. 1931 ёулта тухн= пушар ёур яла к\л тун=. Ун хыёё=н вара Арманкасси ялне п\т\м\ш\пех ё\нетеймен. Ё\н\ Шупашкар тума пуёласан ял хал=хне хулана куёарма пуёлан=. Ял ёухалн=. Илемл\ юр=сен сасси те ку выр=нта \м\рл\хех ш=планн=.

Ивански

Ивански ч=ваш ялне Ё\н\ Шупашкар хули 1971 ёулта «ё=тса ян=». Ку ял Й=л=мкасси вул=сне к\н\. 1927 ёултан Шупашкар район\нче, 1939-1961 ёулсенче С\нт\рв=рри район\нче шутланн=. Кайран каллех Шупашкар районне к\н\. Ял яч\ М=н Пъкасси ял\нчен кунта куёса килн\ п\ррем\ш ёын яч\пе ёых=нн=. +на Иван тесе ч\нн\. Иван хыёё=н вара ёав ялтанах Якку куёса килн\ пулн=.

Ивански урл= Ат=л т=р=х\нче пулса иртн\ нумай событи халапсенче сыхланса юлн=. Ку выр=нта Степан Разин ёар\ иртн\. Ёак=нтах Емельян Пугачев ёыннисем те чар=нн=. Ёынсене ку т=р=хри шыв в=р=-хурах\сен киммисем те х=ратн=….

Ивански х=й\н кирп\ч завоч\пе пал=рса т=н=. Кунта кирек м\нле в=х=тра та \ё тупма пулн=, анчах та ял ёыннисенчен нумай=ш\ х=й\н пурн=ёне Ат=лпа ёых=нтарн=. 40-45 ёул хушши юхан шыв ёинче \ёлен\. Ялти кашни ёемьен ким\ пулн=. Хал\ кун пирки аса илмелли к=на \нт\. Шыв ёий\н в\ёекен кай=ксем те йышл= мар, пулли те ёукпа п\рех. Ял ёыннисем те нумай хутл= ёуртсене пур=нма куён= \нт\.
  1   2   3   4

Добавить документ в свой блог или на сайт

Похожие:

Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconПрограмма по формированию навыков безопасного поведения на дорогах...
Т=ван ч\лхе программи: ч=ваш шкул\н 1-4 классем валли/ М. К. Волков, Л. П. Сергеев, Т. В. Артемьева, О. И. Печников, Р. Н. Петрова,...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconЧ=ваш Республикин Муркаш район администраций\н в\рентъ, ёамр=ксен...

Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconПрограмма по формированию навыков безопасного поведения на дорогах...
Чёваш Республикин Канаш район нчи «Сухайкассичи п т м шле вётам п л\ паракан шкулта» чёваш ч лхипе литератури в рентекен. Ертсе пыракан....
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconТăван чĕлхепе литературăна вĕрентекенсен республика шайĕнчи Чăваш...
Еспублика шайĕнчи Чăваш республикин вĕренÿ институчĕн 80 çулне халалланă «Уçă урок» иккĕмĕш фестиваль (малалла – Фестиваль) Чăваш...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconБотвинников А. Д. Черчение: / А. Д. Ботвинников, В. Н. Виноградов, И. С. Вышнепольский
Программы общеобразовательных учреждений 7-11 классы. М. Просвещение. 2010 г. Программа расчитана на 36 часов (1 час в неделю). Рабочая...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКритические параметры при истечении газа из суживающегося сопла. Гипотеза А. Сен-Венана
Проработать самостоятельно и подготовить реферат на тему «Критические параметры при истечении газа из суживающегося сопла. Гипотеза...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ icon«Ваш коттедж» – все для счастливой загородной жизни!
С 25 по 28 апреля 2013 года в выставочном центре «Экспо-Волга» состоится 5-ая межрегиональная специализированная выставка «ваш коттедж....
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconЗадача отдела «Ваш домашний учитель»
Отдел «Ваш домашний учитель» ООО туристическая фирма «гуд лак-тур плюс» предлагает нашим клиентам ряд дополнительных услуг
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ icon«Важно понимать, что учеба — не соревнование. Успех другого студента...
«Технология автоматизированных производств» Алтгту, кандидат технических наук, доцент
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconСен-Жермен учитель человечества
Тема – Методические аспекты учета финансовых результатов в пассажирских автотранспортных организациях
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel "Обучение для будущего" или в качестве...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel "Обучение для будущего" или в качестве...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel "Обучение для будущего" или в качестве...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel "Обучение для будущего" или в качестве...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel® «Обучение для будущего» или в качестве...
Ю. М. Виноградов филологи =сл=л=х\\сен кандидач\\, Ч=ваш Республикин в\\ренъ институч\\н доценч\\ iconКакие дидактические цели преследует Ваш проект?
Если Ваш учебный проект будет выбран для размещения в базе данных работ по программе Intel "Обучение для будущего" или в качестве...


Школьные материалы


При копировании материала укажите ссылку © 2013
контакты
100-bal.ru
Поиск