Образовательная программа муниципального бюджетного образовательного учреждения «Средняя общеобразовательная школа с. Село- чура»
Скачать 3.3 Mb.
|
А.П. Чехов Рассказы: «Студент», «Ионыч», а также два рассказа по выбору. Рассказы: «Человек в футляре», «Дама с собачкой» (только для образовательных учреждений с русским языком обучения). Пьеса «Вишневый сад» (в образовательных учреждениях с родным (нерусским) языком обучения – в сокращении). РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА ХХ ВЕКА И.А. Бунин Три стихотворения по выбору. Рассказ «Господин из Сан-Франциско», а также два рассказа по выбору. Рассказ «Чистый понедельник» (только для образовательных учреждений с русским языком обучения). А.И. Куприн Одно произведение по выбору. М. Горький Пьеса «На дне». Одно произведение по выбору. Поэзия конца XIX – начала XX вв. И.Ф. Анненский, К.Д. Бальмонт, А. Белый, В.Я. Брюсов, М.А. Волошин, Н.С. Гумилев, Н.А.Клюев, И.Северянин, Ф.К. Сологуб, В.В.Хлебников, В.Ф. Ходасевич. Стихотворения не менее двух авторов по выбору. А.А. Блок Стихотворения: «Незнакомка», «Россия», «Ночь, улица, фонарь, аптека…», «В ресторане», «Река раскинулась. Течет, грустит лениво…» (из цикла «На поле Куликовом»), «На железной дороге», а также три стихотворения по выбору. Поэма «Двенадцать». В.В. Маяковский Стихотворения: «А вы могли бы?», «Послушайте!», «Скрипка и немножко нервно», «Лиличка!», «Юбилейное», «Прозаседавшиеся», а также три стихотворения по выбору. Поэма «Облако в штанах» (для образовательных учреждений с родным (нерусским) языком обучения – в сокращении). С.А. Есенин Стихотворения: «Гой ты, Русь, моя родная!..», «Не бродить, не мять в кустах багряных…», «Мы теперь уходим понемногу…», «Письмо матери», «Спит ковыль. Равнина дорогая…», «Шаганэ ты моя, Шаганэ…», «Не жалею, не зову, не плачу…», «Русь Советская», а также три стихотворения по выбору. М.И. Цветаева Стихотворения: «Моим стихам, написанным так рано…», «Стихи к Блоку» («Имя твое – птица в руке…»), «Кто создан из камня, кто создан из глины…», «Тоска по родине! Давно…», а также два стихотворения по выбору. О.Э. Мандельштам Стихотворения: «Notre Dame», «Бессонница. Гомер. Тугие паруса…», «За гремучую доблесть грядущих веков…», «Я вернулся в мой город, знакомый до слез…», а также два стихотворения по выбору. А.А. Ахматова Стихотворения: «Песня последней встречи», «Сжала руки под темной вуалью…», «Мне ни к чему одические рати…», «Мне голос был. Он звал утешно…», «Родная земля», а также два стихотворения по выбору. Поэма «Реквием». Б.Л. Пастернак Стихотворения: «Февраль. Достать чернил и плакать!..», «Определение поэзии», «Во всем мне хочется дойти…», «Гамлет», «Зимняя ночь», а также два стихотворения по выбору. Роман «Доктор Живаго» (обзор). М.А. Булгаков Романы: «Белая гвардия» или «Мастер и Маргарита» (в образовательных учреждениях с родным (нерусским) языком обучения – один из романов в сокращении). А.П. Платонов Одно произведение по выбору. М.А. Шолохов Роман-эпопея «Тихий Дон» (обзорное изучение). А.Т. Твардовский Стихотворения: «Вся суть в одном-единственном завете…», «Памяти матери», «Я знаю, никакой моей вины…», а также два стихотворения по выбору. В.Т. Шаламов «Колымские рассказ» (два рассказа по выбору). А.И. Солженицын Повесть «Один день Ивана Денисовича» (только для образовательных учреждений с русским языком обучения). Рассказ «Матренин двор» (только для образовательных учреждений с родным (нерусским) языком обучения). Проза второй половины XX века Ф.А.Абрамов, Ч.Т.Айтматов, В.П.Астафьев, В.И.Белов, А.Г.Битов, В.В.Быков, В.С.Гроссман, С.Д. Довлатов, В.Л.Кондратьев, В.П.Не-красов, Е.И.Носов, В.Г.Распутин, В.Ф.Тендряков, Ю.В.Трифонов, В.М.Шукшин. Произведения не менее трех авторов по выбору. Поэзия второй половины XX века Б.А.Ахмадулина, И.А.Бродский, А.А.Вознесенский, В.С. Высоцкий, Е.А.Евтушенко, Ю.П.Кузнецов, Л.Н.Мартынов, Б.Ш.Окуджава, Н.М. Рубцов, Д.С.Самойлов, Б.А. Слуцкий, В.Н. Соколов, В.А. Солоухин, А.А.Тарковский. Стихотворения не менее трех авторов по выбору. Драматургия второй половины ХХ века А.Н.Арбузов, А.В.Вампилов, А.М.Володин, В.С.Розов, М.М. Рощин. Произведение одного автора по выбору. Литература последнего десятилетия Проза (одно произведение по выбору). Поэзия (одно произведение по выбору). ЛИТЕРАТУРА НАРОДОВ РОССИИ31 Г. Айги, Р. Гамзатов, М. Джалиль, М. Карим, Д. Кугультинов, К. Кулиев, Ю. Рытхэу, Г. Тукай, К. Хетагуров, Ю. Шесталов. Произведение одного автора по выбору. ЗАРУБЕЖНАЯ ЛИТЕРАТУРА Проза О.Бальзак, Г.Бёлль, О.Генри, У. Голдинг, Э.Т.А.Гофман, В.Гюго, Ч.Диккенс, Г. Ибсен, А. Камю, Ф. Кафка, Г.Г. Маркес, П.Мериме, М.Метерлинк, Г.Мопассан, У.С.Моэм, Д.Оруэлл, Э.А.По, Э.М.Ремарк, Ф. Стендаль, Дж.Сэлинджер, О.Уайльд, Г.Флобер, Э.Хемингуэй, Б. Шоу, У. Эко. Произведения не менее трех авторов по выбору. Поэзия Г.Аполлинер, Д.Г. Байрон, У. Блейк, Ш. Бодлер, П.Верлен, Э. Верхарн, Г. Гейне, А. Рембо, Р.М. Рильке, Т.С. Элиот. Стихотворения не менее двух авторов по выбору. В образовательных учреждениях с родным (нерусским) языком обучения все крупные по объему произведения зарубежной литературы изучаются во фрагментах. ОСНОВНЫЕ ИСТОРИКО-ЛИТЕРАТУРНЫЕ СВЕДЕНИЯ РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА ХIX ВЕКА Русская литература в контексте мировой культуры. Основные темы и проблемы русской литературы XIX в. (свобода, духовно-нравственные искания человека, обращение к народу в поисках нравственного идеала, «праведничество», борьба с социальной несправедливостью и угнетением человека). Нравственные устои и быт разных слоев русского общества (дворянство, купечество, крестьянство). Роль женщины в семье и общественной жизни. Национальное самоопределение русской литературы. Историко-культурные и художественные предпосылки романтизма, своеобразие романтизма в русской литературе и литературе других народов России32. Формирование реализма как новой ступени познания и художественного освоения мира и человека. Общее и особенное в реалистическом отражении действительности в русской литературе и литературе других народов России. Проблема человека и среды. Осмысление взаимодействия характера и обстоятельств. Расцвет русского романа. Аналитический характер русской прозы, ее социальная острота и философская глубина. Проблема судьбы, веры и безверия, смысла жизни и тайны смерти. Выявление опасности своеволия и прагматизма. Понимание свободы как ответственности за совершенный выбор. Идея нравственного самосовершенствования. Споры о путях улучшения мира: революция или эволюция и духовное возрождение человека. Историзм в познании закономерностей общественного развития. Развитие психологизма. Демократизация русской литературы. Традиции и новаторство в поэзии. Формирование национального театра. Становление литературного языка. РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА XX ВЕКА Традиции и новаторство в русской литературе на рубеже XIX - ХХ веков. Новые литературные течения. Модернизм. Трагические события эпохи (Первая мировая война, революция, гражданская война, массовые репрессии, коллективизация) и их отражение в русской литературе и литературе других народов России. Конфликт человека и эпохи. Развитие русской реалистической прозы, ее темы и герои. Государственное регулирование и творческая свобода в литературе советского времени. Художественная объективность и тенденциозность в освещении исторических событий. Сатира в литературе. Великая Отечественная война и ее художественное осмысление в русской литературе и литературе других народов России. Новое понимание русской истории. Влияние «оттепели» 60-х годов на развитие литературы. «Лагерная» тема в литературе. «Деревенская» проза. Обращение к народному сознанию в поисках нравственного идеала в русской литературе и литературе других народов России. Развитие традиционных тем русской лирики (темы любви, гражданского служения, единства человека и природы). ЛИТЕРАТУРА НАРОДОВ РОССИИ Отражение в национальных литературах общих и специфических духовно-нравственных и социальных проблем. Произведения писателей – представителей народов России как источник знаний о культуре, нравах и обычаях разных народов, населяющих многонациональную Россию. Переводы произведений национальных писателей на русский язык. Плодотворное творческое взаимодействие русской литературы и литературы других народов России в обращении к общенародной проблематике: сохранению мира на земле, экологии природы, сбережению духовных богатств, гуманизму социальных взаимоотношений. ЗАРУБЕЖНАЯ ЛИТЕРАТУРА Взаимодействие зарубежной, русской литературы и литературы других народов России, отражение в них «вечных» проблем бытия. Постановка в литературе XIX-ХХ вв. острых социально-нравственных проблем, протест писателей против унижения человека, воспевание человечности, чистоты и искренности человеческих отношений. Проблемы самопознания и нравственного выбора в произведениях классиков зарубежной литературы. ОСНОВНЫЕ ТЕОРЕТИКО-ЛИТЕРАТУРНЫЕ ПОНЯТИЯ
В образовательных учреждениях с родным (нерусским) языком обучения данные теоретико-литературные понятия изучаются с опорой на знания, полученные при освоении родной литературы. Дополнительными понятиями являются:
ОСНОВНЫЕ ВИДЫ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПО ОСВОЕНИЮ ЛИТЕРАТУРНЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ И ТЕОРЕТИКО-ЛИТЕРАТУРНЫХ ПОНЯТИЙ
В образовательных учреждениях с родным (нерусским) языком обучения, наряду с вышеуказанными, специфическими видами деятельности являются:
ОБЯЗАТЕЛЬНЫЙ МИНИМУМ СОДЕРЖАНИЯ ОСНОВНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ПРОГРАММ по ТАТАРСКОМУ ЯЗЫКУ и ТАТАРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ (Базовый уровень) Татар теленнән гомуми башлангыч белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында белем эчтәлегенең мәҗбүри минимумы. Татар теленнән гомуми урта (тулы) белем бирүнең максатлары: телне тулы бер система буларак күзаллау, татар халкының этник төркемнәре һәм диалектлары, төрки телләр, татар теле, татар язуы, татар халкының рухи, әхлакый, мәдәни мирасы турында мәгълүмат бирү, татар телен иҗтимагый күренеш буларак аңлау, тел нормаларын саклап, тормышның төрле ситуацияләренә бәйле рәвештә тел чараларын дөрес кулланып, аралаша-аңлаша белү; тел берәмлекләрен танып, аларны тикшерә, чагыштыра алу һәм аралашуда урынлы куллану күнекмәләрен камилләштерү; текст һәм башка мәгьлүмати чаралар белән эшләү, аннан кирәкле мәгълүматны ала белү һәм аны тиешенчә үзгәртә алу күнекмәләрен үстерү; укучыларның орфографик һәм пунктуацион грамоталылыгын камилләштерү. Өченче баскычта укыту укучыларнын татар теленең төп курсыннан алган белемнәргә нигезләнә һәм аларны системалаш-тыру, гомумиләштерүгә йөз тота. Өлкән сыйныфларда тел иҗтимагый күренеш һәм тамгалар системасы буларак өйрәнелә. Татар теленең үсеш этаплары, төрки һәм европа телләре арасындагы урыны, бүгенге җәмгыятьтә телләрнең үзара мөнәсәбә-те, керешүе өйрәнелә. Күрсәтелгән материалны программа һәм дәреслек авторлары, укыту максатларын күздә тотып, киңәйтә һәм тулыландыра ала. Коммуникатив компетенция. Сөйләм эшчәнлегенең төрләре (тынлап аңлау, сөйләү, уку, язу һәм язма сөйләм) камилләштерелә. Укучы аралашу ситуа-цияләренә бәйле тел һәм сөйләм берәмлекләрен дөрес, төгәл сайлап, иркен куллана, үз фикерен раслый һәм дәлилли. Төрле стиль һәм жанрга караган текстлар төзи, тәкъдим ителгән текстларның тел үсешенең кайсы этабына каравын күзаллый,татар язуы үсешеңдә кулланылган язу үрнәкләрен аера; тормыш-көнкүреш, фәнни, рәсми эш стильләрен, аларга бәйле сөйләм эти-кеты нормаларын үзләштерә һәм гамәли куллана, тел-сурәтләү чараларын дөрес һәм төгәл кулланып, рус теленнән татар теленә һәм татар теленнән рус теленә тәрҗемә ясый. Лингвистик компетенция . Татар теленең тармаклары буенча үзләштерергә тиешле төп теоретик мәгълүматлар: "Сөйләм ситуациясе'', "әдәби тел", "тел нормасы", "сөйләм культурасы'" төшенчәләре. Татар халкының язу тарихы, орфографик принциплар, орфоэпия. Татар теленең фонетик, график, орфографик, орфоэпик нормалары. Лексикология фәненең тармаклары. Сүзнең лексик мәгънәсе, аның үсеш-үзгәреше.Татар теленең сүзлек составын төркемләү. Фразеологик әйтелмәләр, аларның лексик мәгънәсе. Төрле типтагы сүзлекләр. Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы, татар теленең сүзлек составын баетуда сүз ясалышының роле. Сүз төркемнәре, аларны төркемләү, сүз төркемнәренең үзара мөнәсәбәте. Синтаксисның төп берәмлекләре ,аларның төрләре. Текст, текст берәмлекләренең үзара бәйләнеше. Язма һәм сөйләмә тел, аларга хас үзенчәлекләр. Тел-сурәтләү чаралары. Этнокультура өлкәсенә караган компетенция. Телнең мәдәнияттән һәм тарихтан аерылгысыз булуына игътибар юнәлтү. Тел берәмлекләрендә, аларның мәгънәләрендә миллилек чагылышын күрә белү, төрле телләрдә уртак төшенчәләрнең һәм берәмлекләрнең кулланылыш үзенчәлеген, алар аша дөньяны танып белүдәге уртак һәм аермалы якларны ачу. Татар теленнән гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч -10-11 сыйныфлар) баскычында формалашырга тиешле күнекмәләр: тормыш-көнкүреш, ижтимагый-мәдәни , фәнни-уку, рәсми эш стильләрен, аларга бәйле булган сөйләм этикеты нормаларын үзләштерү һәм аларны гамәли куллану; татар әдәби теленең нормаларын (орфоэпик, орфографик, лексик, грамматик, пунктуацион) белү һәм аларны телдән һәм язмача сөйләм процессында дөрес файдалану; тормыш-көнкүреш, фәнни, рәсми текстларны монологик һәм диалогик характерда, төрле жанрда һәм стильдә язу; тел - сурәтләү чараларын дөрес кулланып, төрле стиль һәм жанрдагы текстларны рус теленнән татар теленә һәм татар теленнән рус теленә тәрҗемә итү. Татар теленнән гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч -10-11 сыйныфлар) баскычында укучыларга җиткерелә торган мәгълүматлар: татар теленең тулы бер система булуын күзалларга ярдәм итә торган мәгълүмат; тел системасында барган тарихи-үсеш процессын ачыклый торган мәгълүмат; белем үзләштерүгә һәм тел берәмлекләрен тирәнтен анализлау өчен кирәкле өстәмә чыганаклар (фәнни хезмәтләр, белешмә әдәбият, электрон чаралар һ.б.); татар теленең төрки, рус, европа телләре арасында тоткан урынын һәм ролен бәяләргә ярдәм итә торган мәгълүматлар. Татар теленнән гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч -10-11 сыйныфлар) баскычында предметара эшчәнлек : телнең рухи мәдәниятнең нигезе булуы, тел ярдәмендә рухи кыйммәтләрнең асылын аңлау; татар телен әдәбият белем бәйләп, чор әдәбиятына хас тел-сурәтләү чараларыныңү үзенчәлекләрен ачу; татар телен рус теле белән бәйләп, телләрнең үзара багланыш-мөнәсәбәтләрен, шул мөнәсәбәтләр нәтиҗәсендә уртак төшенчәләр һәм тел берәмлекләре барлыкка килүне аңлату; телне тарих, җәмгыять белеме фәннәре белән бәйләп, җәмгыять үсешенең телгә турыдан-туры мөнәсәбәте булуын җиткерү. Татар теленнән гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч -10-11 сыйныфлар) баскычында укучыларның шәхси үсеш – үзгәреше : укучының мөстәкыйль, иҗади фикерләү эшчәнлеген активлаштыру ,гомумиләштерү ,нәтиҗә ясау сәләтен арттыру ; тормышның төрле өлкәләрендә телне дөрес, төгәл кулланып, фикер эзлеклелеге булдыру, тел зәвыгы тәрбияләү; тел материалы нигезендә татар халкы тарихына, милли, әхлакый сыйфатларга игътибарны юнәлтү, укучыларда горурлык, кешелеклелек, уз кадереңне белү кебек сыйфатлар тәрбияләү; татар теленең милли аһәңен, матурлыгын тоярга өйрәтү. Гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч – Х-ХI сыйныфлар) Коммуникатив компетенция Сөйләмдә аралашу өлкәләре һәм ситуацияләре. Аралашу ситуацияләренә бәйле тел һәм сөйләм берәмлекләре. Сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрен (тынлап аңлау, сөйләү, уку һәм язу) камилләштерүне дәвам итү. Аралашуның төрле өлкәләренә караган диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү. Төрле характердагы текст-ларны укып аңлау, төп мәгълүматны дөрес кабул итү. Төрле стиль һәм жанрга караган текстлар төзү. Функциональ стильләр һәм аларның үзенчәлекләре. Фәнни һәм рәсми аралашуның телдән һәм язма формаларын куллану .Доклад, реферат, тезис, бәяләмә, ышаныч кәгазе, резюме кебек төрле жанрдагы эш кәгазьләрен язу күнекмәләрен камилләштерү. Лингвистик компетенция. Тел турында гомуми мәгълүмат.10 Телнең иҗтимагый күренеш һәм тамгалар систмасы булуы. Аның төп функцияләре Төрки телләр һәм татар теле. Татар әдәби теленең барлыкка килүе һәм үсеше. Татар диалектлары. Татар әдәби теле, аның нормалары һәм сөйләмдә алардан урынлы файдалану. Икетеллелек һәм күптеллелек. Төрле жанрда язылган текстларга лингвистик анализ ясау*. Фонетика. Графика. Орфоэпия. Орфография.10 Татар теленең фонетик, график, орфографик, орфоэпик нормаларын үзләштерүне дәвам итү. Татар халкының язу тарихы (рун, уйгыр, гарәп, латин, кирил алфавитлары). Орфографик принциплар, орфографиянең кыен очраклары. Татар орфоэпиясе.Әйтелеш һәм язылыш арасында аерма булган очраклар, әдәби әйтелешне бозу очраклары һәм сәбәпләре. Лексикология10 Лексикология фәне, аның тармаклары турында мәгълүмат. Сүз, аның мәгънәсе. Татар теленең сүзлек составы һәм андагы үзгәрешләр. Килеп чыгышы ягыннан татар теленең сүзлек составы. Кулланылыш даирәсе ягыннан татар теленен сүзлек сос-тавы. Кулланылыш активлыгы ягыннан татар теленен сүзлек составы.Фразеологик әйтелмәләр, аларның лексик мәгънәсе. Фразеологик әйтелмәләрнең төрле стильләрдә кулланылышы һәм сөйләмдәге вазифалары*. Төрле типтагы сүзлекләр, алар-дан файдалану. 2 Йолдызчык (* ) белән татар мәктәпләре һәм рус мәктәпләрендәге татар бабалары үзләштерергә тиешле материал күрсәтел-де. Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы 10 Сүзнең мәгънәле кисәкләре. Сүз төзелеше. Сүз ясалыш ысуллары. Сүз һәм форма ясалышын аеру. Морфология11 Татар телендә сүзләрне төркемләү принциплары. Мөстәкыйль сүз төркемнәре: исем, сыйфат, сан, алмашлык, рәвеш, фигыль, аваз ияртемнәре. Бәйләгеч сүз төркемнәре: бәйлек, теркәгеч. Модаль сүз төркемнәре: ымлык, кисәкчә, модаль сүзләр. Сүз төркемнәренең үзара мөнәсәбәте. Синтаксис. Пунктуация. Синтаксисның -төп берәмлекләре. Гади һәм кушма җөмләләрнең төрләре. Текст һәм аның төзелеше, төп билгеләре*. Текст берәмлекләренең үзара бәйләнеше*. Җөмләдә тыныш билгеләренең куелышы. Стилистика һәм сөйләм культурасы* Стилистика фәне. Язма һәм сөйләмә телгә хас үзенчәлекләр. Тел берәмлекләренең һәм ярусларының үзара бәйләнеше. Та-тар телендә синонимия күренеше. Күчерелмә мәгънәлелеккә нигезләнгән тел-сурәтләү чаралары (метафора, эпитет, метонимия һ.б.) Сөйләм төзелешенә бәйле тел-сурәтләү чаралары (антитеза, риторик сорау, кабатлау һ.б.) Этнокультура өлкәсенә караган компетенция.11 башы 2 Тел һәм мәдәниятнең үзара бәйләнеше. 1Татар халкының матди һәм рухи дөньясы чагылышы буларак тел. Сүз мәгънәсендә милли-мәдәни үзенчәлек чагылышы. 1 Татар теленең төрле милләтләр мәдәнияте белән бәйләнеше. Аралашуның төрле өлкәләренә караган сөйләм этикет нормалары һәм аларны урынлы куллану. Әдәбияттан гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы Тәкъдим ителә торган әдәби «серләр хронологик тәртиптә урнаштырыла. Укыту укучыларнын гомуми төп белемнәренә нигезләнә.Өлкән сыйныфлардагы әдәбият курсы сүз сәнгатенең тарихи үсешен системалы күзаллау булдыруга һәм шуның аша классик һәм бүгенге әдәбиятның үзара бәйләнешен тулырак аңлауга юнәлтелә. Күрсәтелгән язучылар һәм әсәрләр исемлеген программа авторлары, тирәнтен өйрәнү максатыннан чыгып, киңәйтә ала. Бу баскычта укыту предметы буларак матур әдәбиятның төп эчтәлеге - татар әдәбиятының барышы. Белем алу - татар әдәбиятының күпгасырлык тарихын күзаллау һәм аның аерым чорларына хас үзенчәлекләрне аерып чыгара алу, чор әдәбиятының үзенчәлекләрен һәм зур сүз осталары иҗатының яналыгын аңлый белү. Программаларда укучыларның түбәндәге мәсьәләләрне белүе чагыльш табарга тиеш: өйрәнелгән әдәби әсәрләрне чорларнын үсеш тәртибендә системалы итеп күзаллау; әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен, төрен һәм 1 "Укучыларның рус телендә белем бирүче мәктәптә укулары түбәндәге үзенчәлекләргә китерә: а) зур күләмле әсәрләрне кыскартып бирү; б) татар халкының милли үзенчәлекләре, традицияләре, гореф-гадәтләре киңрәк урын алган, милләтнең рухи-мәдәни асылы тулырак чагылган әсәрләрне анализлау, в) татар һәм рус әдәбиятларын (аерым әсәрләрен) чагыш-тырып өйрәнү. жанрын билгеләү; әдәби текстны анализлау; шигъри текстларны яисә чәчмә әсәрдән өзекләрне яттан өйрәнү; укучыда үз- үзен тәрбияләү күнекмәләрен булдыру; бәхәсләрдә катнашу, оппонентларның фикерен исәпкә алып, үз карашларыңны раслау һәм дәлилләү; рефератлар, докладлар әзерләү: әдәби әсәрләр һәм ирекле темалар буенча сочинениеләр язу, рус һәм тагар телеңдәге әдәби әсәрләрне чагышырып бәяләү, әхлакый идеалларның охшаш һәм аермалы якларын билгеләү; әдәбият териясе, әдәбият тарихы, сәнгатьнең башка төрләре бергә-легендә укучыда әдәбиятны мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру һам әдәбият-сәнгатъ белән даими кызыксыну тәрбияләү; матур әдәбиятта халык тарихы, милләт язмышы гәүдәләнешенә укучыларның игътибарын туплау; укучыларда кешелеклелек, горурлык, үз кадереңне белү хисләрен тәрбияләү. 2. Белем бирү нәтиҗәләренә (гомуми белем бирү программаларын үзләштерү нәтиҗәләренә) таләпләр Белем бирү учреждениесе укучыларны һәм ата – аналарны татар әдәбиятын укыту программаларының эчтәлеге белән таныштырырга бурычлы. Программалар үтелмәгән очракта ата-аналар (яки аларны законлы алыштыручылар) белем бирү учреждениесенә дәгъва белдерергә хокуклы. Дәүләт аккредитациясенә ия булган башлангыч, урта һәм югары һөнәри белем бирү учреждениеләре кабул итү һәм чыгарылыш имтиханнарында бары тик стандартта каралган та-ләпләр генә куя ала. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, структур (территориаль) мәгариф бүлекләре, гомуми белем бирү учреждениесе җитәкчелеге, стандартны гамәлгә ашыру өчен кирәкле шартлар тудыра, белем , эчтәлегенең мәҗбүри минимумын һәм чыгарылыш классы укучыларының белем дәрәҗәсенә куелган таләпләрнең үтәлешенә контрольлек итә. Контрольлек итү мәҗбүри куела һәм түбәндәге формада үткәрелә: гомуми төп һәм гомуми урта (тулы) белем бирү программаларын гамәлгә ашыручы гомуми белем бирү учреҗденияләрендә чыгарылыш класс укучылары өчен дәүләт имтиханы; Әдәбиятган гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында укучыларның белем дәрәҗәсенә таләпләр: әдәби-тарихи процессның төп закончалыкларын, этапларын, чор әдәбиятына зур элеш керткән әдипләр иҗатын белергә; мәктән курсында өйрәнелгән әсәрләрне чорларның үсеш тәртибендә өзлексез барыш итеп күзалларга; әдәбият тарихы һәм теориясе буенча белемнәргә (тема, проблема, идея, пафос, образлар системасы, сюжет-композиция, телнең сәнгати сурәтләү чаралары, әдәби деталь) нигез-ләнеп, әдәби әсәрне анализларга һәм шәрехләргә; әсәрне чорга хас әдәби юнәлеш белән бәйлелектә тикшерергә, аңлатырга; классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактларын белергә; әдәбият теориясенә караган иң әһәмиятле төшенчәләрне, аларның билгеләмәләрен белергә (әдәби процесс, ижат методы, сәнгатьчә алымнар - чаралар, анализ төрләре, язучының стиле, әдәбият һәм чор, шәхес һәм җәмгыять бәйләнешләре); татар әдәбиятында традицияләр һәм яңару процессы, жанрлар үсеше турында гомуми күзаллау булырга тиеш. Әдәбияттан гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында формалаштырылырга тиешле күнекмәләр: әдәби әсәрне иҗтимагый һәм мәдәни тормыш күренешләре белән бәйлелектә аңлау; изложение һәм өйрәнелгән әсәрләр буенча яки бирелгән темага сочинение язу: тәкъдим ителгән яки укучы үзе сайлаган әсәрләрне (шигырь, проза) яттан сөйләү; язучыларның иҗатларын, әсәрләрен чагыштырып уртак һәм аермалы якларын аңлата, бәяли белү; әдәби сурәт чараларын тиешенчә кулланып, татар әдәби текстларын рус теленә һәм киресенчә тәрҗемә итү; татар һәм рус телендәге әсәрләргә телдән һәм язмача фикереңне белдерү, аларга бәя бирү. Әдәбияттан гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында укучыларга җиткерелә торган мәгълүматлар: әдәби әсәрләрнең тарихи-конкрет һәм гомумкешелек кыйммәтләрен ачу өчен кирәкле; әдәбияттагы «үтәли» һәм «мәңгелек» проблемаларны ачыклый торган; сүз сәнгатенең аерым күренешләре белән мөстәкыйль танышу һәм аларның эстетик кыйммәтен бәяләү өчен кирәкле; татар әдәбиятының рус һәм дөнья әдәбияты мәйданындагы урынын һәм ролен бәяләргә ярдәм итүче. Әдәбияттан гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында предметара эшчәнлек: сәнгатьнен башка төрләре ярдәмендә укучыда әдәбиятны мөстәкыйль үзләштерерлек күнекмәләр булдыру һәм әләбият-сәнгать белән даими кызыксыну тәрбияләү, әдәбият-ның сәнгать төре буларак үзенчәлекләрен тулырак ачыклау; әдәбиятны татар теле белән бәйләп, чор әдәбияты стиле, иҗат юнәлешләре стиле, язучы стиле кебек төшенчәләрне җиткерү; татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, әдәби әсәрне, язучы иҗатын, чор әдәбиятын анализларга күнектерү; татар әдәбиятының рус һәм дөнья әдәбиятлары мәйданындагы урынын, дәрәҗәсен билгеләү: әдәбиятны тарих һәм җәмгыять белеме предметлары белән бәйләп, әдәбиятны чорларның үсеш тәртибендә системалы итеп күзаллау формалаштыру. Әдәбияттан гомуми урта (тулы) белем бирү (10-11 сыйныфлар) баскычында укучыларның шәхси үсеш - үзгәреше: укучының мөстәкыйль фикерләвен, гомумиләштереп нәтиҗәләр ясау сәләтен үстерү; матур әдәбиятта халык тарихы, милләт язмышы гәүдәләнешенә укучыларның игътибарын туплау; укучыларда кешелеклелек, горурлык, үз кадереңне белү хисләрен тәрбияләү; укучыда мәктәпне тәмамлап чыккач та матур әдәбият укуга ихтыяҗ булдыру: әдәби әсәрнең эстетик кыйммәтен, поэтикасын аңларлык эстетик зәвык булдыру. Гомуми урта (тулы) белем бирү мәктәбе (3 нче баскыч - X -XI сыйныфлар) Борынгы татар әдәбияты (5—12 гас.) Гомумтөрки әдәбият. Орхон-Енисей ташъязмалары. Урта гасыр әдәбияты Болгар чоры мәдәнияте (12—13 гас.) Кол Гали . «Кыйссаи - Йосыф» поэмасы. Алтын Урда чоры мәдәнияте (13—15 гас. 1 яртысы). С.Сарай. «Гөлестан бит төрки» поэмасы. Котб «Хөсрәү вә Ширин» поэмасы*. Казан ханлыгы чоры мәдәнияте (15 гас.1 яртысы—16 гас.2 яртысы). Кол Шәриф шигырьләре*: «Күңел », «Башкүтәр». Мөхәммәдьяр «Нәсыйхәт» шигыре, «Нуры содур» поэмасы". Торгынлык чоры мәдәнияте (16 гас.2 яртысы—19 гас.1 яртысы) М.Колый Хикмәтлар: «Юмартлык бу күңелне рушан кылыр..», «Игенчелек гали эшдер..»*, «Гыйлемлек хак рәхәттер...». Г.У.Имәни. «Мәрсия Хәмидә зәүҗәте Габдерәхим Болгари» шигыре*. «Мөһиммәтезз - заман» поэмасыннан «.Йегет булмакньң бәяны» бүлеге*. Яңарыш чоры әдәбияты ХΙХ йөз мәдәнияте. Г. Кандалый. «Йакутлар табыладыр вакыт белән», «Бу илләрдә торып калсам..;» шигырьләре, «Сәхибҗамал» поэмасы*. Акмулла шигырьләре: «Башка милләт алга таба барыр булды...», «Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт белән». «Дамелла Шиһабеддин хәзрәтнең мәрсиясе» поэмасыннан өзек. Ф.Кәрими. «Морза кызы Фатыйма» повесте. XX йөз башы мәдәнияте.Г.Ибраһимов. «Яшь йөрәкләр» ромны. “Татар шагыйрьләре» китабы*. Г. Исхакый. «Көз», «Ике йөз еллап соң инкыйраз»*, «Остазбикә» «Ул әле өйләнмәгән иде» повестьлары. Г.Тукай шигырьләр: «Үтенеч»*, «Күңел», «Аң»*, «Өзелгән өмид», : «Мәхәббәт», «Кыйтга», «Бәйрәм вә сабыйлык вакыты»*. «Печәм базары, яхуд Яна Кисекбаш»*. С.Рәмиев шигырьләре: «Җәмилә»*. «Сүзем һәм үлем»*. «Пәйгамбәр». Дәрдемәнд шигырьләре: «Кораб». «Гөрләгән сулар башында», «Бүзләрем, маналмадым»*,«Без», «Сеңеп җиргә...»*, «Куанды ил»*. Г.Камал. «Банкрот» комедиясе*. Ф.Әмирхан. «Фәтхулла хәзрәт» повесте*. «Шәфигулла агай»хикәясе; М. Фәйзи драмалары: «Галиябану», «Ак калфак»*. Г.Колахмәтов. «Ике фикер» драмасы*. ХХ гасыр әдәбияты 20 – 30 еллар мәдәнияте. М.Галәү. «Болганчык еллар» романы*. К. Тинчурин. «Американ» комедиясе. Г. Рәхим. «Идел» повесте*. Һ.Такташ. «Мәхәббәт тәүбәсе» поэмасы. «Җир уллары» трагедиясе. Сугыш чоры мәдәнияте. М.Җәлил. «Моабит дәфтәрләре» циклы. Ә. Еники. «Ана һәм кыз», «Бер генә сәгатькә» хикәяләре. Ф Хөсни «Йөзек кашы» повесте. Сугыштан соңгы чор мәдәните (50 – 60 еллар). Х.Туфан шигырьләре: «Ә үткәнгә хатлар бармыйлар»*, «Агыла да болыт агыла», «Иртә төшкән кар»*, «Сиңа». Х.Вахит. «Беренче мәхәббәт» драмасы. 1960 - 80 еллар мәдәнияте. Ә.Еники. «Гөләндәм туташ хатирәсе» повесте. «Төнге тамчылар» хикәясе*, «Тынычлану» повесте*. С.Хәким шигырьләре: «Башка берни да кирәкми», «Сусау». А.Гыйләҗев. «Өч аршын җир» повесте. Ш.Хөсәенов. «Әни килде» драмасы. 1980—2000 еллар мәдәнияте. И.Салахов. «Колыма хикәяләре» романы. Ф Бәйрәмова. «Болын» повесте*. М. Хәбибуллин. «Кубрат хан» романы. Т.Миңнуллин. «Эзләдем, бәгърем, сине» драмасы. И.Юзеев. «Гашыйклар тавы» поэмасы. Гамил Афзал шигырьләре: «Язмышлар», «Елмаям уйчан гына»*, «Бигрәк юаш басып йөрдем жиргә», «Чабаклар йәзгән Иделдә»*. Р. Фәйзуллии. К . Нюанслар илендә» циклы. Зөлфәт шигырьләре: «Баш очында...», «Дүрт җыр». «Тамыр көлләре»*. «Тойгыларда алтын яфрак шавы»*. 2000 – 2008 еллар мәдәнияте. М.Кәбиров. «Мәхәббәттән җырлар кала» повесте*. З.Хәким. «Бит» драмасы. Р. Зәйдулла шигырьләре: «Без очарга әзерләнгән идек...»*, «Соңару», «Буран». Төп әдәби - тарихи мәгълүматлар Әдәбият тарихы. Әдәби юнәлешләр һәм агымнар: реализм (мәгърифәтчелек, танкыйди, социалистик- реализм), романтизм, модернизм, символизм, имажинизм, футуризм һ.б.. Әдәби барыш. Традицияләр. Яңачалык. Дәвамчанлык Халыкчанлык. Тарихилык. Миллилек. Әдәби төрләр ( эпос, лирика, драма) һәм жанрлар: роман, повесть, хикәя, очерк, нәсер, поэма, баллада, күңел лирикасы, фәлсәфи лирика, гражданлык лирикасы, комедия, трагедия, драма. Әдәби әсәр: тематика һәм проблематика, сюжет, композиция. Образлар системасы. Персонаж. Характер. Тип. Лирик герой. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья: портрет, пейзаж, психологизм, деталь. Юмор һәм сатира. Әсәр теле. Сурәтләү чаралары. Стиль. Шигырь төзелеше. Әдәби тәнкыйть. Төп әдәби – тарихи мәгълүматлар Борынгы, Урта гасыр һәм XIX йөз әдәбияты. Бу чорлар әдәбиятында төп тема һәм мотивлар (гуманлылых әхлакый сафлык, мәхәббәт, кешенең бәхеткә хокукы, сабырлык, изгелек). Әдәбият үсешендәге төп юнәлешләр (яңа-рыш, дини-әхлакый, суфичыл). Әдәбнятның милли үзенчәлеге. Шәрык әдәбияты йогынтысы. Сүз сәнгатенең ислам дине идеологиясенә нигезләнүе*. Үзәктә Алла һәм Кеше мөнәсәбәте тору. Сурәтләүдә Урта гасыр романтизмы өстенлек итү, аның төп сыйфатлары. Жанрлар төрлелеге. Тормыш- чынбарлыкны әдәби күзаллауның яңа баскычы буларак XIX йөз урталарында реализм мәйданга чыгу. Кеше шәхесенә игътибар арту, анын милләт язмышы белән кушылып китүе. Әдәбиятның мәгърифәтчелек идеяләрен нигез итеп алуы. Яна төрләр һәм жанрлар барлыкка килү. Рухи дөньясы һәм тышкы (кыяфәте матур булган идеал кеше образы ту-дырылу. Әдәбиятта алгы планга дини һәм дөньяви белем системасын камилләштерү, әхлакый сыйфатлар тәрбияләү, хатын-кыз язмышы, шәхескә мохит йогынтысы, искелек һаа яңалык көрәше, алдынгы халыклар мәдәниятен үзләштерү кебак мәсьәләләр чыгу. Дөньяви проблемаларның дини карашлар белән кушылып китүе. XX йөз татар әдәбияты Татар әдәбиятының Яңарыш чорына керүе. Чынбарлыкны реалистик һәм романтик сурәтләү алымнары ярдәмендә чагылдыру. Яңа әдәби агымнар эзләү.Тарих - иҗтимагый, мәдәни вакыйгалар (инкыйлаблар, гражданнар сугышы, күмәк хуҗалыклар төзү, реприссияләр, ике тапкыр алфавит алышыну) һәм аларның әдәбияткака йогынтысы. 20-30 нчы елларда әдәбиятның каршылыклы үсеше. Вульгар социологизм күренеше. Тел иҗат методы буларак социалистик реализмның кабул ителүе, Бөек Ватан сугышы һәм аның әдәбиятта чагылышы. «Хрущев жепшеклеге» нең сүз сәнгате уңай йогынтысы. Сәнгати эзләнүләрнең киңәюенә, тема - мотивларның, жанрларның төрлелегенә омтылу. Идеологик таләпләргә буйсындырылган официаль юнәлеш белен янәшә милләт язмышын үзәккә куйган гуманистик эчтәлекле әдәбиятның үсеш - үзгәреш кичерүе. Стандарт түбәндәге авторлар төзегән беренче буын стандартларга нигезләнеп эшләнде : Ф. Х. Завгарова КДУның хәзерге татар әдәбияты һәм укыту методикасы кафедра доценты, фил. фән. канд. Ә.М Закиржанов КДУ ның татар әдәбияты кафедрасы доценты, пед.фән.канд. Ф. Ф. Хәсәнова ТДГПУның татар әдәбияты кафедрасы доценты , фил. фән. канд. И.К. Тимершина Казан шәһәре 77 урта мәктәбенең югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Җ.Х. Йосыпова Чаллы шәһәре 57 урта мәктәбенең югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Ф.Ә. Ганиева ТДГПУның әдәбият белеме кафедрасы проф., фил. фән, канд. А.Г. Яхин КДУның хәзерге татар әдәбияты һәм укыту методикасы кафедрасы, доценты, фил.фән.канд. Л. Г. Әминова Актаныш районы 1 иче урта мәктәбенең югары категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы |
Похожие:
 | Основная образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Содержание образовательной программы муниципального бюджетного образовательного учреждения «Лучковская средняя общеобразовательная... | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Директор муниципального бюджетного образовательного учреждения Средняя общеобразовательная школа пос. Ныртинского |
 | Образовательная программа муниципального бюджетного образовательного... Образовательная программа муниципального бюджетного образовательного учреждения «Средняя общеобразовательная школа №20» г. Альметьевска... | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Вого качества образования учащихся муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Карабашская средняя общеобразовательная... |
| Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Получение нового качества образования учащихся муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Благодатновская средняя... | | Рабочая программа по трудовому обучению для учащихся 4 класса, обучающихся... Село Троицкое” Нанайского муниципального района Хабаровского края. Рабочая программа составлена на основе |
| Основная образовательная программа муниципального бюджетного образовательного... Данный документ разработан педагогическим коллективом учителей начальной школы мбоу «Краснозаводская средняя общеобразовательная... | | Образовательная программа Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения Образовательная программа школы является нормативно-управленческим документом Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения... |
| Образовательная программа Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения Образовательная программа школы является нормативно-управленческим документом муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения... | | Основная образовательная программа муниципального бюджетного образовательного... |
| Отчет о результатах самообследования Муниципального бюджетного образовательного... Муниципального бюджетного образовательного учреждения «Новониколаевская средняя общеобразовательная школа №2» | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Образовательная программа рассматривается как возможная модель пути достижения обучающимися образовательного стандарта |
| Образовательная программа основного общего образования Муниципального... Муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения «Средняя общеобразовательная школа №3им. Ю. И. Тлюстена» | | Основная образовательная программа Среднего (полного) общего образования... Муниципальное бюджетное образовательное учреждение «Большековалинская средняя общеобразовательная школа Высокогорского муниципального... |
| Рабочая программа по русскому языку для 11 класса Муниципального... Муниципального бюджетного образовательного учреждения «Средняя общеобразовательная школа им. Х. В. Вагапова с. Березняк» Кукморского... | | Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного... Социально-психологическое и педагогическое сопровождение образовательного процесса стр. 67 |
