Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1-4 сыйныфлар) баскычында белем эчтәлегенең мәҗбүри минимумы
Уку эшчәнлеге. Әдәби текстны аңлап, дөрес, йөгерек һәм сәнгатьле уку. Уку төрләре (йөгерек, сайлап, аңлатмалы, эчтән, бергәләп) белән танышу. Уку максатларына төшенү. Әдәби әйтелеш нормаларын саклап, дөрес интонация һәм басым белән кычкырып уку.
Сәнгатьчә эшләнеше камил, аңлау-төшенү өчен авыр булмаган, мавыктыргыч һәм гомумкешелек кыйммәтләренә уңай мөнәсәбәт булдырырлык әсәрләр сайлана. Алар арасында әдәби һәм фәнни-популяр әсәрләр, татар халык авыз иҗаты әсәрләре, дөнья балалар әдәбияты классиклары әсәрләре, төрле энциклопедияләрдә, белешмә-сүзлекләрдә һәм балалар вакытлы матбугатында басылган материаллар булырга мөмкин. Балаларга уку өчен тәкъдим ителгән әсәрләрнең төп темалары: туган тел, табигать, хезмәт, балалар тормышы, кешеләрнең үзара мөнәсәбәтләре, гаилә, сәламәтлек саклау, яхшылык һәм яманлык.
Тыңлау. Төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне тыңлап, аңлы кабул итү. Тыңлаган әсәрнең төп эчтәлеген аңлау һәм ул ясаган эмоциональ тәэсирне аңлатып бирә алу.
Сөйләм. Текст эчтәлегенә бәйле сораулар һәм җаваплар бирә белү. Укыганны яки ишеткәнне (укытучы укыганны тыңлап) кабатлап сөйләү. Әсәр турында фикер алышуда катнашу, әңгәмә кора белү. Әсәрнең геройлары, вакыйгалары турында монологик сөйләм төзү; текстны план буенча сөйләү. Үз фикерен дәлилли, моның өчен башка чыганаклардан мисаллар китерә белү. Аралашу (коммуникатив) культурасын үзләштерү. Бирелгән темага (үзе, әти-әнисе, гаиләсе, иптәшләре, табигать һәм тереклек) яки рәсем-картина буенча хикәяләп, тасвирлап сөйләргә өйрәнү. Әсәрләрне яки өзекләрне яттан уку.
Язу. Матур язу күнекмәләре булдыру. Әдәби әсәр буенча куелган сорауларга кечкенә күләмле язмача җавап әзерләү (шул исәптән компьютер кулланып). Диктант, изложение язарга өйрәтү.
Әдәби әсәр эчтәлеген аңлауга мөнәсәбәтле теоретик төшенчәләр: әсәр темасы, төп фикере, вакыйгалары һәм аларның эзлеклелеге. Әсәр герое: герой характеры, аның эш-гамәлләре, холкы, эмоциональ һәм әхлакый кичерешләре. Табигать образы, кеше образы, хайван, кош-корт образы, сүз- сурәт. Әсәрдә сурәтләнгән дөнья: пейзаж, портрет. Автор, хикәяләүче, лирик герой. Вакыйга, күренеш, конфликт. Әдәби әсәр һәм публицистик язма, мәкалә. Фольклор жанрларын аеру: әкият, табышмак, мәкаль һәм әйтем, мәзәк, җыр. Әдәби жанрларны аеру: хикәя, шигырь, пьеса.
Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1-4 сыйныфлар) баскычында укучыларның белем дәрәҗәсенә таләпләр:
татар әдәбияты хакында гомуми мәгълүматый күзаллау булырга;
өйрәнелгән әсәрнең исемен, төп эчтәлеген һәм авторын белергә, аңа карата үз мөнәсәбәте формалашырга;
әсәрнең геройларын, аларның эш-гамәлләрен, холык-фигылен, хис-кичерешләр дөньясын бәяли;
текстның сюжетын ачыклый, темасын, идеясен, автор фикерен билгели алырга;
автор һәм хикәяләүче, шагыйрь һәм лирик герой, тезмә һәм чәчмә сөйләм, фольклор һәм әдәби жанрлар хакында күзаллый белергә;
әдәби әсәргә һәм иҗат эшенә хас сыйфатларны һәм үзенчәлекләрне аңларга;
әдәби тел һәм сурәтлелек тудыру чаралары хакында башлангыч күзаллау бирелергә тиеш.
Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1-4 сыйныфлар) баскычында формалаштырылырга тиешле күнекмәләр:
аңлы, дөрес һәм сәнгатьле уку күнекмәсе булдырып, бер минут эчендә кычкырып 75-80 сүзле, күңелдән - 95 сүзле текстны йөгерек укый белергә; ;
тәкъдим ителгән текстка сораулар куярга;
1,5 биттән артык булмаган текстның эчтәлеген сөйләргә һәм кабатлап язарга;
текстны мәгънәви бүлекләргә бүлә һәм гади план, аннотация төзи алырга;
изложение, диктант яза алырга;
автор текстына нигезләнгән уртача монологик сөйләм әзерли һәм әсәр геройларын, вакыйгаларын бәяли белергә;
программада ятлау өчен тәкъдим ителгән әсәрләрнең кимендә сигезен хәтердә калдырырга;
бирелгән темага телдән яки язмача текст әзерли алырга;
халык авыз иҗаты әсәрләреннән мәкаль, әйтем, табышмак, әкиятләрдән мисаллар китерә белергә;
әдәби жанрларны һәм халык авыз иҗаты жанрларын аера алырга;
текстта махсус тел-сурәтләү чараларын: эпитет, чагыштыру, сынландыруны, шигырьдә рифманы табарга, аңлатырга.
Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1—4 сыйныфлар) баскычында укучыларга җиткерелә торган мәгълүматлар:
өйрәнелгән әсәр авторының башка әсәрләре, аның тормышы, иҗаты хакында;
китап сайлау нечкәлекләре турында;
төрле мәгълүмат чыганаклары (сүзлекләр, белешмәләр, электрон чаралар) белән эшләү хакында;
балалар өчен чыга торган газета-журналлар турында.
Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1-4 сыйныфлар) баскычында предметара эшчәнлек:
әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре (музыка, рәсем сәнгате) белән бәйләп, аларның хыял һәм иҗат (уйлап табу) дөньясы буларак уртак якларын һәм үзенчәлекле сыйфатларын (төзү материалы, сурәтләү киңлеге) күрергә өйрәтү;
әдәбиятны татар теле белән бәйләп, туган телнең матурлыгына һәм байлыгына хөрмәт тәрбияләү;
татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, тема һәм проблематикада, геройлар бирелешендә уртаклыкларга игътибар юнәлтү.
Әдәбияттан гомуми башлангыч белем бирү (1-4 сыйныфлар) баскычында укучыларның шәхси үсеш—үзгәреше:
баланың физик һәм психик сәламәтлеген саклау;
яшь үзенчәлекләрен исәпкә алып, укучыларның уку, хезмәт, аралашу, сәнгать-матурлыкны тану күнекмәләрен үзләштерүләренә ирешү;
укучыларда . әйләнә-тирәдәге тормышка игътибар, дөрес мөнәсәбәт булдыру;
иҗади хезмәткә теләк, кызыксыну уяту;
укучының үзенә бәя бирә белүенә,үз-үзен тәрбияләвенә ирешү;
яңалыкка, белемгә омтылыш формалаштыру, үстерү.
Гомуми белем бирүнең эчтәлеге (фундаменталь төш)
Гомуми башлангыч белем бирү мәктәбе (1 нче баскыч - 1-1У сыйныфлар)
Халык иҗат иткән әкиятләр: «Өч кыз», «Зөһрә кыз», «Наян төлке», «Камыр батыр». «Сак-Сок» бәете*1. Җ.Тәрҗеманов. «Тукран малае Шуктуган» әкияте. Дәрдемәнд хикәятләре*: «Кояш нурлары», «Богдай», «Гали». А.Алиш әкиятләре: «Сертотмас үрдәк», «Нечкәбил», «Чукмар белән Тукмар».
Г.Сабитов хикәяләре: «Чүкеч», «Тәүге соклану»*, «Тәүге шатлык»*, «Тәүге батырлык»*.
Ф.Яруллин шигырләре: «Гайни», «Туган ягы кирәк кешегә». Н.Әхмәдиев. «Ана»*, «Тәрбияле малай» хикәяләре.
Г.Тукай шигырьләре: «Туган тел», «Сабыйга»*, «Җир йокысы»*, «Бәхетле бала»*, «Эш». «Су анасы»*, «Шүрәле»* поэмалары. «Исемдә калганнар»* автобиографик хикәясе. М.Гафури. «Тавык белән үрдәк» мәсәле*.
Һ.Такташ шигырьләре: «Тәүфыйклы песи», «Пи-би-бип», «Урман»*. Б.Рәхмәт шигырләре*: «Чүлмәк башлы кәҗә», «Кыш һәм кеше», «Кошлар киткәндә».
М.Җәлил шигырләре: «Карак песи», «Яз»*. Н.Исәнбәт. «Мыраубай батыр» әкиятеннән өзекләр*. Х.Туфан. «Туган тел» шигыре. З.Туфайлова. «Әни сүзе» шигыре.
Ә Бикчәнтәева шигырьләре: «Каз бәбкәләре», «Дәү әнием», «Җил сөйләшә беләме?».
Зыя Мансур шигырьләре: «Кырмыска», «Озын колак баласы елак-мылак»*. Хәй Вахит. «Наратлыдан Каенсарга...» шигыре. С.Сөләйманова. «Кем уяткан Ләйләне» шигыре.
' "Йолдызчык белән бирелгән әсәрләр татар мәктәбе өчен генә мәҗбүри тәкъдим ителә.
Ш.Галиев шигырьләре: «Витаминлы хәрефләр»*, «Мактаныша малайлар», «Онытылган», «Борау»*, «Пәрәмәч»*, «Рәхмәтләр хакында». Р.Миңнуллин шигырьләре: «Югалган көн», «Саный беләм», «Дөньядагы иң зур алма»*.
Н. Фәттах. «Энҗеле үрдәк» драмасы*. Т.Миңнуллин. «Кәрлә — мәктәп баласы» комедиясе.
Русский язык
Виды речевой деятельности
Слушание. Осознание цели и ситуации устного общения. Адекватное восприятие звучащей речи. Понимание на слух информации, содержащейся в предъявляемом тексте, определение основной мысли текста, передача его содержания по вопросам.
Говорение. Выбор языковых средств в соответствии с целями и условиями общения для эффективного решения коммуникативной задачи. Практическое овладение диалогической формой речи. Овладение умениями начать, поддержать, закончить разговор, привлечь внимание и т. п. Практическое овладение устными монологическими высказываниями в соответствии с учебной задачей (описание, повествование, рассуждение). Овладение нормами речевого этикета в ситуациях учебного и бытового общения (приветствие, прощание, извинение, благодарность, обращение с просьбой). Соблюдение орфоэпических норм и правильной интонации.
Чтение. Понимание учебного текста. Выборочное чтение с целью нахождения необходимого материала. Нахождение информации, заданной в тексте в явном виде. Формулирование простых выводов на основе информации, содержащейся в тексте. Интерпретация и обобщение содержащейся в тексте информации. Анализ и оценка содержания, языковых особенностей и структуры текста.
Письмо. Письмо букв, буквосочетаний, слогов, слов, предложений в системе обучения грамоте. Овладение разборчивым, аккуратным письмом с учётом гигиенических требований к этому виду учебной работы. Списывание, письмо под диктовку в соответствии с изученными правилами. Письменное изложение содержания прослушанного и прочитанного текста (подробное, выборочное). Создание небольших собственных текстов (сочинений) по интересной детям тематике (на основе впечатлений, литературных произведений, сюжетных картин, серий картин, просмотра фрагмента видеозаписи и т. п.).
Обучение грамоте
Фонетика. Звуки речи. Осознание единства звукового состава слова и его значения. Установление числа и последовательности звуков в слове. Сопоставление слов, различающихся одним или несколькими звуками.
Различение гласных и согласных звуков, гласных ударных и безударных, согласных твёрдых и мягких, звонких и глухих.
Слог как минимальная произносительная единица. Деление слов на слоги. Определение места ударения.
Графика. Различение звука и буквы: буква как знак звука. Овладение позиционным способом обозначения звуков буквами. Буквы гласных как показатель твёрдости—мягкости согласных звуков. Функция букв е, ё, ю, я. Мягкий знак как показатель мягкости предшествующего согласного звука.
Знакомство с русским алфавитом как последовательностью букв.
Чтение. Формирование навыка слогового чтения (ориентация на букву, обозначающую гласный звук). Плавное слоговое чтение и чтение целыми словами со скоростью, соответствующей индивидуальному темпу ребёнка. Осознанное чтение слов, словосочетаний, предложений и коротких текстов. Чтение с интонациями и паузами в соответствии со знаками препинания. Развитие осознанности и выразительности чтения на материале небольших текстов и стихотворений.
Знакомство с орфоэпическим чтением (при переходе к чтению целыми словами). Орфографическое чтение (проговаривание) как средство самоконтроля при письме под диктовку и при списывании.
Письмо. Усвоение гигиенических требований при письме. Развитие мелкой моторики пальцев и свободы движения руки. Развитие умения ориентироваться на пространстве листа в тетради и на пространстве классной доски.
Овладение начертанием письменных прописных (заглавных) и строчных букв. Письмо букв, буквосочетаний, слогов, слов, предложений с соблюдением гигиенических норм. Овладение разборчивым, аккуратным письмом. Письмо под диктовку слов и предложений, написание которых не расходится с их произношением. Усвоение приёмов и последовательности правильного списывания текста.
Понимание функции небуквенных графических средств: пробела между словами, знака переноса.
Слово и предложение. Восприятие слова как объекта изучения, материала для анализа. Наблюдение над значением слова.
Различение слова и предложения. Работа с предложением: выделение слов, изменение их порядка.
Орфография. Знакомство с правилами правописания и их применение:
• раздельное написание слов;
• обозначение гласных после шипящих (ча—ща, чу—щу, жи—ши);
• прописная (заглавная) буква в начале предложения, в именах собственных;
• перенос слов по слогам без стечения согласных;
• знаки препинания в конце предложения.
Развитие речи. Понимание прочитанного текста при самостоятельном чтении вслух и при его прослушивании. Составление небольших рассказов повествовательного характера по серии сюжетных картинок, материалам собственных игр, занятий, наблюдений.
Систематический курс
Фонетика и орфоэпия. Различение гласных и согласных звуков. Нахождение в слове ударных и безударных гласных звуков. Различение мягких и твёрдых согласных звуков, определение парных и непарных по твёрдости — мягкости согласных звуков. Различение звонких и глухих звуков, определение парных и непарных по звонкости—глухости согласных звуков. Определение качественной характеристики звука: гласный — согласный; гласный ударный — безударный; согласный твёрдый — мягкий, парный — непарный; согласный звонкий — глухой, парный — непарный. Деление слов на слоги. Ударение, произношение звуков и сочетаний звуков в соответствии с нормами современного русского литературного языка. Фонетический разбор слова.
Графика. Различение звуков и букв. Обозначение на письме твёрдости и мягкости согласных звуков. Использование на письме разделительных ъ и ь.
Установление соотношения звукового и буквенного состава слова в словах типа стол, конь; в словах с йотированными гласными е, ё, ю, я; в словах с непроизносимыми согласными.
Использование небуквенных графических средств: пробела между словами, знака переноса, абзаца.
Знание алфавита: правильное название букв, знание их последовательности. Использование алфавита при работе со словарями, справочниками, каталогами.
Лексика. Понимание слова как единства звучания и значения. Выявление слов, значение которых требует уточнения. Определение значения слова по тексту или уточнение значения с помощью толкового словаря. Представление об однозначных и многозначных словах, о прямом и переносном значении слова. Наблюдение за использованием в речи синонимов и антонимов.
Состав слова (морфемика). Овладение понятием «родственные (однокоренные) слова». Различение однокоренных слов и различных форм одного и того же слова. Различение однокоренных слов и синонимов, однокоренных слов и слов с омонимичными корнями. Выделение в словах с однозначно выделяемыми морфемами окончания, корня, приставки, суффикса. Различение изменяемых и неизменяемых слов. Представление о значении суффиксов и приставок. Образование однокоренных слов с помощью суффиксов и приставок. Разбор слова по составу.
Морфология. Части речи; деление частей речи на самостоятельные и служебные.
Имя существительное. Значение и употребление в речи. Умение опознавать имена собственные. Различение имён существительных, отвечающих на вопросы «кто?» и «что?». Различение имён существительных мужского, женского и среднего рода. Изменение существительных по числам. Изменение существительных по падежам. Определение падежа, в котором употреблено имя существительное. Различение падежных и смысловых (синтаксических) вопросов. Определение принадлежности имён существительных к 1, 2, 3-му склонению. Морфологический разбор имён существительных.
Имя прилагательное. Значение и употребление в речи. Изменение прилагательных по родам, числам и падежам, кроме прилагательных на -ий, -ья, -ов, -ин. Морфологический разбор имён прилагательных.
Местоимение. Общее представление о местоимении. Личные местоимения, значение и употребление в речи. Личные местоимения 1, 2, 3-го лица единственного и множественного числа. Склонение личных местоимений.
Глагол. Значение и употребление в речи. Неопределённая форма глагола. Различение глаголов, отвечающих на вопросы «что сделать?» и «что делать?». Изменение глаголов по временам. Изменение глаголов по лицам и числам в настоящем и будущем времени (спряжение). Способы определения I и II спряжения глаголов (практическое овладение). Изменение глаголов прошедшего времени по родам и числам. Морфологический разбор глаголов.
Наречие. Значение и употребление в речи.
Предлог. Знакомство с наиболее употребительными предлогами. Функция предлогов: образование падежных форм имён существительных и местоимений. Отличие предлогов от приставок.
Союзы и, а, но, их роль в речи. Частица не, её значение.
|
