Образовательная программа среднего общего образования мбоу «Средняя общеобразовательная школа №5»

Скачать 1.62 Mb.

Название	Образовательная программа среднего общего образования мбоу «Средняя общеобразовательная школа №5»
страница	5/14
Дата публикации	28.05.2015
Размер	1.62 Mb.
Тип	Образовательная программа

100-bal.ru > Право > Образовательная программа

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 14

ОСНОВНЫЕ ИСТОРИКО-ЛИТЕРАТУРНЫЕ СВЕДЕНИЯ
РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА ХIX ВЕКА

Русская литература в контексте мировой культуры.

Основные темы и проблемы русской литературы XIX в. (свобода, духовно-нравственные искания человека, обращение к народу в поисках нравственного идеала, "праведничество", борьба с социальной несправедливостью и угнетением человека). Нравственные устои и быт разных слоев русского общества (дворянство, купечество, крестьянство). Роль женщины в семье и общественной жизни.

Национальное самоопределение русской литературы. Историко-культурные и художественные предпосылки романтизма, своеобразие романтизма в русской литературе и литературе других народов России. Формирование реализма как новой ступени познания и художественного освоения мира и человека. Общее и особенное в реалистическом отражении действительности в русской литературе и литературе других народов России. Проблема человека и среды. Осмысление взаимодействия характера и обстоятельств.

Расцвет русского романа. Аналитический характер русской прозы, ее социальная острота и философская глубина. Проблема судьбы, веры и безверия, смысла жизни и тайны смерти. Выявление опасности своеволия и прагматизма. Понимание свободы как ответственности за совершенный выбор. Идея нравственного самосовершенствования. Споры о путях улучшения мира: революция или эволюция и духовное возрождение человека. Историзм в познании закономерностей общественного развития. Развитие психологизма. Демократизация русской литературы. Традиции и новаторство в поэзии. Формирование национального театра.

Становление литературного языка.
РУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА XX ВЕКА

Традиции и новаторство в русской литературе на рубеже XIX - ХХ веков. Новые литературные течения. Модернизм.

Трагические события эпохи (Первая мировая война, революция, гражданская война, массовые репрессии, коллективизация) и их отражение в русской литературе и литературе других народов России. Конфликт человека и эпохи. Развитие русской реалистической прозы, ее темы и герои. Государственное регулирование и творческая свобода в литературе советского времени. Художественная объективность и тенденциозность в освещении исторических событий. Сатира в литературе.

Великая Отечественная война и ее художественное осмысление в русской литературе и литературе других народов России. Новое понимание русской истории. Влияние "оттепели" 60-х годов на развитие литературы. "Лагерная" тема в литературе. "Деревенская" проза. Обращение к народному сознанию в поисках нравственного идеала в русской литературе и литературе других народов России. Развитие традиционных тем русской лирики (темы любви, гражданского служения, единства человека и природы).
ЛИТЕРАТУРА НАРОДОВ РОССИИ
Отражение в национальных литературах общих и специфических духовно-нравственных и социальных проблем.

Произведения писателей - представителей народов России как источник знаний о культуре, нравах и обычаях разных народов, населяющих многонациональную Россию. Переводы произведений национальных писателей на русский язык.

Плодотворное творческое взаимодействие русской литературы и литературы других народов России в обращении к общенародной проблематике: сохранению мира на земле, экологии природы, сбережению духовных богатств, гуманизму социальных взаимоотношений.
ЗАРУБЕЖНАЯ ЛИТЕРАТУРА

Взаимодействие зарубежной, русской литературы и литературы других народов России, отражение в них "вечных" проблем бытия. Постановка в литературе XIX-ХХ вв. острых социально-нравственных проблем, протест писателей против унижения человека, воспевание человечности, чистоты и искренности человеческих отношений. Проблемы самопознания и нравственного выбора в произведениях классиков зарубежной литературы.

Национально-региональный компонент реализуется при изучении тем: "Превосходная должность - быть на земле человеком". А.М.Горький. Очерк жизни и творчества - казанский период жизни писателя. Изображение встречи Горького с группой татарских писателей в Москве в поэме Х.Такташа "Письмо в будущее". Переписка с К.Наджми. Встреча с В.В. Маяковским - поэтом, художником и человеком. Поэтическое новаторство Маяковского - поездка В.Маяковского в Казань. Выступление в Казанском университете. Обзор литературы 20-30-х годов. Общая характеристика литературного процесса. Литературные группировки и журналы - выступление К.Наджми на I Всесоюзном съезде писателей. Поэтический мир М.Цветаевой - рассказ о последнем годе жизни В Чистополе и Елабуге. Литература периода Великой Отечественной войны. Проза (обзор). Поэзия (обзор) - М.Джалиль "Моабитская тетрадь". Литература Татарстана на современном этапе. Обзор.
ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ

В результате изучения литературы на базовом уровне ученик должен

знать/понимать

- образную природу словесного искусства;

- содержание изученных литературных произведений;

- основные факты жизни и творчества писателей-классиков XIX-XX вв.;

- основные закономерности историко-литературного процесса и черты литературных направлений;

основные теоретико-литературные понятия;

уметь

- воспроизводить содержание литературного произведения;

- анализировать и интерпретировать художественное произведение, используя сведения по истории и теории литературы (тематика, проблематика, нравственный пафос, система образов, особенности композиции, изобразительно-выразительные средства языка, художественная деталь); анализировать эпизод (сцену) изученного произведения, объяснять его связь с проблематикой произведения;

- соотносить художественную литературу с общественной жизнью и культурой; раскрывать конкретно-историческое и общечеловеческое содержание изученных литературных произведений; выявлять "сквозные" темы и ключевые проблемы русской литературы; соотносить произведение с литературным направлением эпохи;

- определять род и жанр произведения;

- сопоставлять литературные произведения;

- выявлять авторскую позицию;

- выразительно читать изученные произведения (или их фрагменты), соблюдая нормы литературного произношения;

аргументированно формулировать свое отношение к прочитанному произведению;

- писать рецензии на прочитанные произведения и сочинения разных жанров на литературные темы.

- соотносить нравственные идеалы произведений русской и родной литературы, находить сходные черты и национально обусловленную художественную специфику их воплощения

используя адекватные изобразительно-выразительные средства родного языка;

создавать устные и письменные высказывания о произведениях русской и родной литературы, давать им оценку, используя изобразительно-выразительные средства русского языка;
использовать приобретенные знания и умения в практической деятельности и повседневной жизни для:

- создания связного текста (устного и письменного) на необходимую тему с учетом норм русского литературного языка;

- участия в диалоге или дискуссии;

- самостоятельного знакомства с явлениями художественной культуры и оценки их эстетической значимости;

- определения своего круга чтения и оценки литературных произведений.

СОДЕРЖАНИЕ УЧЕБНОЙ ПРОГРАММЫ

ПО ТАТАРСКОМУ ЯЗЫКУ (Базовый уровень)
Татар теленә өйрәтүнең төп максаты һәм бурычлары:

Татар теле - мөстәкыйль укыту фәне. Ул укучыларның рухи дөньясын формалаштыручы көчле чара. Ана теле ярдәмендә, укучы буыннар тәҗрибәсе белтупланган мәдәният һәм сәнгать кыйммәтләре белән таныша, алардагы уңай сыйфатларны үзенә ала.

Рус мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең максаты: укучыларда лингвистик (тел), аралашу (коммуникатив), этнокультура өлкәсенә караган (культурологик) компетенцияләр булдыру.

Укучыларда татар теленә хөрмәт һәм аны ярату, рухи кыйммәт һәм кешелек дөньясының аралашу, белем алу чарасы буларак аңлы караш тәрбияләү;

Укучыларның сөйләү һәм фикерләү сәләтен үстерү, аларны татар әдәби телен тормышның төрле өлкәләрендә ирекле куллана алырлык шәхесләр итеп тәрбияләү; дөрес сөйләм эшчәнлегенең үзара аралашу чарасы икәнен белдерү;

Татар теле, аның төзелеше, кулланылышы турында мәгълүмат алу; татар әдәби теленең төп нормаларын һәм стилистик мөмкинлекләрен ачык күзаллау, аларны тиешенчә куллана белү; сүз байлыгын арттыру, сөйләмдә кулланыла торган грамматик чараларны төрлеләндерү;

Телне өйрәнгәндә үзләштергән белем һәм күнекмәләрне сөйләмдә дөрес куллана белү.

Рус мәктәбендә татар теленә өйрәтүнең максаты: укучыларда лингвистик (тел), аралашу (коммуникатив), этнокультура өлкәсенә караган (культурологик) компетенцияләр булдыру .

Рус мәктәбендә ана теле буларак татар теле укытуның төп бурычлары:

1.Татар телен өйрәнүгә карата башлангыч сыйныфларда нигез салынган кызыксынуны көчәйтү, үз милләтеңә, телеңә хөрмәт белән карау, шулай ук татар теле аша башка милләт вәкилләренә, аларның рухи мирасына мәхәббәт хисе тәрбияләү.

2. Татар теленең барлык тармаклары буенча эзлекле рәвештә фәнни белем бирү.

3. Сөйләм эшчәнлеген белүгә ныклы күнекмәләр булдыру, туган телдә матур һәм дөрес аралашырга өйрәтү.

4. Телдән һәм язма сөйләм осталыгын камилләштерү. Көндәлек тормышта татар теле мөмкинлекләреннән тулысынча файдалана белергә өйрәтү.

5. Туган тел аша өзлексез белем һәм тәҗрибә туплау.

6. Татар телен башка фәннәрдә белем алу чарасы буларак кулланырга өйрәтү күнекмәләрен булдыру.

7. Укучыларны даими рәвештә татар милли мәдәнияте мирасына тарту.

8. Телебезнең тәрбияви мөмкинлекләрен ачуда укуга карата кызыксыну уяту.

9. Укучыларның логик фикерләү дәрәҗәсен үстерү . Балалар, ана телендә аралашканда, фикерләрен ачык аңлаешлы, эзлекле, стилистик яктан дөрес, төгәл итеп адресатка җиткерә белергә тиеш. Бу бер үк вакытта сөйләм теленә дә, язма телгә дә карый, ягъни укучыларда ана телендә дөрес, матур итеп сөйләү һәм язу күнекмәләре тәрбияләү максаты куела.

10. Дәреслек, өстәмә һәм белешмә әдәбият белән эш итү, уку, язу күнекмәләрен камилләштерү.
УКЫТУ ПРЕДМЕТЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ

Тел – аралашу чарасы, иҗтимагый һәм сәяси күренеш

Телнең төп функцияләре. Туган телнең һәрбер халык тормышында һәм кешене шәхес итеп формалаштырудагы роле.

Дөньядагы телләр һәм аларны төркемләү. Кардәш һәм кардәш булмаган телләр. Төрки телләр группасы. Татарлар яши торган төбәкләр. Башка телләр арасында татар теленең урыны.

Тел һәм сөйләм. Тел берәмлекләрен сөйләмдә үзара бәйләнештә куллану. Татар теленең төп тармаклары: фонетика, лексикология, сүз ясалышы, грамматика (морфология һәм синтаксис), орфография һәм пунктуация.

Сөйләм. Сөйләм ситуациясе. Телдән һәм язма сөйләм. Диалогик һәм монологик сөйләм. Сөйләмнең төп берәмлекләре: сүз, җөмлә, текст.

Фонетика. Орфоэпия. Графика. Аваз. Фонема. Басым. Интонация

Татар телендә сузык һәм тартык авазларның үзгәрешләре. Сүзләргә транскрипция ясау. Басым. Интонация. Әлеге өлкәләрдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат. Сүзләргә фонетик анализ ясау.

Лексикология

Билгеле бер телдәге сүзләр һәм Лексика һәм лексикология. Сүзнең лексик мәгънәсе. Сүзнең күпмәгънәлелеге. Туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләр. Синоним, омоним, антоним сүзләр.

Этимология турында төшенчә. Искергән сүзләр, тарихи һәм яңа сүзләр. Алынма сүзләр. Фразеологизмнар. Лексикография. Әлеге өлкәләрдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат.

Татарстанда икетеллелек (күптеллелек) мәсьәләсе

«Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Респуликасында башка телләр турында» Татарстан Республикасы Законы (2005) һәм 2004 - 2013 елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы (2005).

Рус мәктәпләрендә татар һәм рус телләрен укытуның куелышы.

Татар теле турында гомуми мәгълүмат.

Грамматика турында төшенчә. Грамматиканың бүлекләре, аларның өйрәнү объекты һәм үзара бәйләнеше турында гомуми мәгълүмат.Татар теле грамматикасына нигез салган галимнәр, аларның төп хезмәтләре.

Сүз төзелеше һәм сүз ясалышы

Тел белеменең әлеге бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Бу өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат.

Алдагы сыйныфларда сүз төзелеше һәм сүз ясалышы буенча үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү: сүзнең тамыры, нигезе һәм кушымчалар; сүз ясалу ысуллары.

Татар һәм рус телләрендәге сүз төзелеше һәм сүз ясалышы үзенчәлекләре. Сүзләрнең төзелешен һәм ясалышын тикшерү.

Морфология

Тел белеменең бу бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Әлеге өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре.

Алдагы сыйныфларда морфология буенча үткәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү:сүзләрне төркемләү принциплары; татар телендә сүзләрне төркемләү мәсьәләсе һәм сүз төркемнәре: исем, сыйфат, сан, рәвеш, алмашлык, фигыль, аваз ияртемнәре, хәбәрлек сүзләр; бәйлекләр, теркәгечләр; кисәкчәләр, ымлыклар. Сүзләргә морфологик анализ ясау.

Синтаксис

Тел белеменең әлеге бүлеген өйрәнү мәсьәләсе. Бу өлкәдә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре.

Алдагы сыйныфларда синтаксис һәм пунктуация буенча үтелгәннәрне кабатлау һәм тирәнәйтү. синтаксик берәмлекләр: сүз, сүзтезмә, җөмлә кисәкләре, җөмлә һәм текст;

гади җөмлә синтаксисы: тезүле һәм ияртүле бәйләнеш, сүзтезмәләр, җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләре, җөмләләрне төркемләү принциплары һәм аларның төрләре, сүз тәртибе;

кушма җөмлә синтаксисы: кушма җөмләләрнең форма һәм мәгънә ягыннан төрләре; ике компонентлы һәм катлаулы кушма җөмләләр;

текст синтаксисы: тезем; чит сөйләмле текст. Автор сөйләме һәм чит сөйләм: туры сөйләм, кыек сөйләм, уртак сөйләм үзенчәлекләре.

Татар телендә тыныш билгеләрен кую принциплары һәм үзенчәлекләре. Татар һәм рус телләрендә синтаксис һәм пунктуация үзенчәлекләре. Гади һәм кушма җөмләләргә синтаксик анализ ясау.

Стилистика һәм сөйләм культурасы

Стилистиканың башка тел тармаклары белән бәйләнеше. Язма телгә һәм сөйләм теленә хас үзенчәлекләр.

Стилистика һәм сөйләм культурасы өлкәләрендә эшләгән галимнәр, аларның төп хезмәтләре турында кыскача мәгълүмат.
Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлаучы укучыларның белем һәм күнекмәләренә төп таләпләр

I.Тел бүлекләре буенча мәгълүматлылык

Фонетика һәм орфоэпия:

1.Татар телендәге сузык һәм тартык авазларның акустик-артикуляцион үзгәрешләрен белү. Сингармонизм законының рәт һәм ирен гармониясен белү.Авазларны дөрес әйтү.

2.Сүз басымы белән логик басымны дөрес кую. Сөйләмдә дөрес интонация куллану.

3.Сүзләргә фонетик анализ ясау.

4.Сүзләргә транскрипция ясау.

5.Аваз һәм хәреф төшенчәләрен аеру. Алфавитны белү. Татар теленең язу тарихын, орфографик принципларны үзләштерү.

Лексикология һәм фразеология:

1.Татар теленең сүз байлыгын барлау, аңа характеристика бирү.

2.Сүзләрнең һәм фразеологик әйтелмәләрнең лексик мәгънәләрен аңлату, аларга синоним һәм антонимнар табу.

3.Аңлатмалы, энциклопедик, этимологик, тәрҗемәле сүзлекләр белән эшләү.

Стилистика:

1.Телебездә кулланыла торган стильләрне, аларның үзенчәлекләрен белү.

2.Төрле стильдәге текстларны аера белү. Стиль хаталарын табу һәм төзәтү буенча эшләү.

Сүз төзелеше һәм ясалышы:

1.Татар теленең ялганмалы (агглютинатив) табигатен аңлау. Сүзләрнең мәгънәле кисәкләрен билгели белү. Тамыр, нигез һәм кушымчаларга аңлатма бирү.

2.Сүзләрне төзелешенә һәм ясалышына карап тикшерү.

Морфология:

1.Сүзләрне төркемләү, сүз төркемнәренең үзенчәлекләрен билгеләү, аларның лексик-грамматик, морфологик һәм синтаксик үзенчәлекләрен аңлау.

2.Өйрәнелгән сүз төркемнәренең морфологик билгеләрен күзаллау. Татар телендә исемләшә торган сүз төркемнәрен барлау.

3.Сүз төркемнәренә морфологик анализ ясау.

4.Аларның төрле ысуллар белән ясалуын белү.

Синтаксис һәм пунктуация:

1.Өйрәнә торган синтаксик берәмлекләрне аңлау.

2.Җөмләләрне сүзтезмәләргә таркату. Иярүче һәм ияртүче сүзләрне билгеләү, алардагы бәйләүче чараларны табу.

3.Сүзтезмә белән җөмләнең бер-берсеннән аермасын таный белү.

4.Җөмләнең әйтү максаты ягыннан төрен, интонация, логик басым һәм сүз тәртибен белү.

5.Гади җөмлә төрләрен билгеләү.

6.Җөмләнең баш һәм иярчен кисәкләрен табып, аларның кайсы сүз төркемнәре белән белдерелүен күрсәтү.

7.Гади һәм кушма җөмләләрне аера белү.

8.Җөмләдә тиңдәш кисәкләрне, кереш һәм эндәш сүзләрне табу.

9.Җөмләнең аерымланган кисәкләрен билгеләү.

10.Туры һәм кыек сөйләмнең үзенчәлекләрен аңлау.

11.Тыныш билгеләрен куюны аңлату.

12.Җөмлә ахырында, аерымланган кисәкләр һәм тиңдәш кисәкләр, эндәш һәм кереш сүзләр янында тыныш билгеләре кую.

13.Ия белән хәбәр янында сызык кую очракларын белү.

14.Тезмә һәм иярченле кушма җөмләләрдә, катлаулы кушма җөмләләрдә тыныш билгеләрен кую.

15.Диалог һәм туры сөйләм янында тыныш билгеләрен кую.
II. Сөйләм эшчәнлеге буенча мәгълүматлылык

Телдән һәм язма сөйләмдә:

Репродуктив сөйләм: укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген сөйләү яки язу;
Продуктив сөйләм: бирелгән тема буенча тиешле әдәби нормаларга җавап бирә торган һәм эзлекле итеп оештырылган сөйләм.

Төрле эш кәгазьләрен яза белү.
Караган фильмга яки спектакльгә, укылган китапка бәяләмә язу.
Төрле китапларга аннотация язу.
Программа буенча өйрәнелгән әдәби әсәр геройларына телдән яки язмача характеристика бирү.
Газета-журналларга мәкаләләр язу. Тезислар, рефератлар, докладлар язу.

СОДЕРЖАНИЕ УЧЕБНОЙ ПРОГРАММЫ ПО

ТАТАРСКОМУ ЯЗЫКУ И ЛИТЕРАТУРЕ (для русскоязычных учащихся)
Татар теле һәм әдәбиятын укыту максатлары

Югары баскычта рус телле балаларга татар теле һәм әдәбиятын укыту максатлары берничә аспектны үз эченә ала: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.

Югары баскычта татар халкының рухи дөньясын чагылдырган, тормыш – көнкүрештәге әхлакый проблемаларны үз эченә алган, укучыларның кызыксынуларына, яшь үзенчәлекләренә туры килгән әдәби әсәрләр белән танышу; Татарстанда яшәүче милләтләр, Татарстанның дәүләт символлары, Татарстанның территориясе, географик урыны; башкалабыз Казанның тарихи үткәне, бүгенге йөзе; татар сәнгатенең төрле тармаклары буенча күренекле шәхесләр турында укучыларның татарча сөйли алулары төп максат итеп куела.
УКЫТУ ПРЕДМЕТЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ

Сөйләмнең предмет эчтәлеге

Белем һәм тормыш. Киләчәккә юл сайлау. Теләк һәм мөмкинлекләр. Югары уку йортлары һәм без сайлаган һөнәрләр. Һөнәр сайлауда туган проблемалар.

Икътисади тормыш, яңа һөнәрләр. Без сайлаган профессияләр, аларга куелган таләпләр. Бүгенге яшьләрне борчыган проблемалар. Татарстан Республикасының Милли китапханәсе. Казан университетының Н.И.Лобачевский исемендәге фәнни китапханәсе.

Телләр белгән – илләр гизгән. Төрле телләрне өйрәнү. Киң таралган телләр. Төрки телләр. Чит илләрдәге татарлар тормышы.

Татарстан тарихы. Татар халкы тарихы. Казанның тарихи һәм истәлекле урыннары. Татарстанның казанышлары.

Әдәбият – сәнгать дөньясында. Милли мәдәният һәм сәнгать. Татар халкының якты йолдызлары (композиторлар, рәссамнар, җырчылар, артистлар, шагыйрьләр, язучылар, мәгърифәтчеләр). Күренекле шәхесләр турында кыскача белешмә бирә белү: З.Яруллин, Р. Яхин, Н.Җиһанов, Л. Фәттахов, Х.Бигичев, И. Шакиров, Ә. Афзалова, Ш.Биктимеров, С.Гобәйдуллина, Т.Миңнуллин.

Спорт һәм сәламәт яшәү рәвеше. Татарстанның бөтендөнья спорт үсешенә керткән өлеше. Казандагы яңа спорт корылмалары. Спорт төрләре, дөньякүләм танылган спортчылар. Татарстанның атаклы спортчылары.

Зарарлы гадәтләрдән сакланыгыз. Сәламәт яшәү рәвеше. Зарарлы гадәтләргә каршы тору. Татарстанда яшьләр хәрәкәте, яшьләрнең төрле акцияләрдә катнашуы.

Дустың булмаса эзлә, тапсаң сакла. Дусларга хас уңай һәм тискәре сыйфатлар, дус була белү, дуслар белән аралашу серләре. Дуслыкта кызларның һәм егетләрнең роле.

Беренче хисләр, гаилә кору. Саф хисләр, беренче хисләр, аларга сак караш. Яшьләрнең үзара аралашу әдәбе. Бергә ял итү. Катнаш гаиләләр, аларның киләчәге. Балаларны ярату, саклау, ата-ананың балалар алдындагы, балаларның ата-аналар алдындагы бурычы. Ятим балалар.

Беркем дә, бер нәрсә дә онытылмый. Бөек Ватан сугышы чорында Татарстан кызлары һәм улларының батырлыгы. Хәтер китабы.

Татар әдәбиятыннан үзләштерү өчен мәҗбүри минимум

Ф. Әмирхан. “Хәят”.
К.Тинчурин “Сүнгән йолдызлар”.
Г. Камал. “Беренче театр”
М. Җәлил. “Җырларым”.
М. Җәлил. “Кичер, илем”
Ә. Еники. “Кем җырлады?”
Ф. Кәрим “Үлем турында уйлама”
Г. Кутуй. “Тапшырылмаган хатлар”
Г. Әпсәләмов. “Газинур”.
Г. Әпсәләмов. “Ак чәчәкләр”.
Х. Туфан. “Кайсыгызның кулы җылы?”.
Х. Туфан. “Әйткән идең...”.
И. Юзеев. “Мин телим дусларга”.
Ф. Яруллин. “Сез иң гүзәл кеше икәнсез”.
Т. Миңнуллин. “Әниләр һәм бәбиләр”.
Р. Миңнуллин. “Ә ни өчен?”
Р. Фәйзуллин. “Алтын балык түгел, гади балык сөйләде”
Р. Батулла. “Сөембикә”
М. Мәликова. “Чәчкә балы”
Р. Байтимеров. Татарстан гимны

Тел чаралары һәм аларны куллану күнекмәләре

Фонетика. Орфоэпия. Графика.

Татар телендә сузык һәм тартык авазларның үзгәрешләре. Сүзләрнең транскрипциясе. Татар сөйләмен фонетик яктан дөрес оештыру. Басым. Татар телендә сүз басымының үзенчәлекләрен белү һәм аерым грамматик формалардагы сүзләрдә басымны дөрес кую. Хикәя, сорау, боеру һәм тойгылы җөмләләрне дөрес интонация белән әйтү. Актив үзләштерелгән лексик берәмлекләрне, шул исәптән кушма, тезмә, парлы һәм кыскартылма сүзләрне дөрес әйтү һәм язу.

Лексикология. Сүз төзелеше һәм ясалышы.

Сүзнең лексик мәгънәсе. Сүзнең күп мәгънәлелеге. Туры һәм күчерелмә мәгънәле сүзләр. Лексик берәмлекләрнең күчерелмә мәгънәләрен, башка сүзләр белән бәйләнешкә керү үзенчәлекләрен белү. Фразеологизмнар. Антоним, синоним, омонимнарны сөйләмдә урынлы куллану. Алынма сүзләр. Сүз ясалыш ысуллары. Татарча-русча, русча-татарча һәм башка төр сүзлекләрдән файдалану.

Грамматика.

Аерым сүз төркемнәренә хас грамматик формаларның татар һәм рус телләрендә тәңгәл килү-килмәвен белү: татар телендә исемнең род категориясе булмавы һәм аның лексик берәмлекләр белән бирелеше; татар телендә исемнең тартым категориясе булуы һәм аның рус телендә бирелеше; татар телендә хикәя фигыльнең заман формаларының мәгънәви үзенчәлекләре; татар телендә фигыльнең вид категориясе булмавы һәм аның аналитик формалар белән бирелеше; татар телендә сыйфатның сыйфатланмыш белән ярашмавы; бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең татар телендә сүздән соң килүе; татар сөйләмендә кисәкчәләрнең препозитив (иң,үтә, тома, шыр, әллә) һәм постпозитив (түгел, бит, инде, әле,гына/генә, кына/кенә, ук/үк) булуы; татар телендә саннарның һәм сыйфатларның исем янында төрләнмәве (өч малайда- у трех мальчиков; бишенче сыйныфта - в пятом классе; җиде баланың - у семи детей, матур бинада - в красивом здании); микъдар саны белән янәшә килгәндә, исемнәрнең сан белән төрләнмәве.

Синтаксис. Пунктуация.

Җөмләдә сүзләрне бәйләүче чараларны гамәли куллана белү.

Татар телендәге хикәя җөмләнең хәбәр белән тәмамлану үзенчәлеген истә тотып, сөйләм оештыра алу.

Татар җөмләсендә сөйләм яңалыгының хәбәр алдында урнашуын белү. (Бүген безгә кунаклар килә. Кунаклар безгә бүген килә. Кунаклар бүген безгә килә).

Иярченле кушма җөмләләрнең сөйләмдә актив кулланыла торган төрләреннән файдалана алу. Синтетик иярчен җөмләләрнең һәрвакыт баш җөмлә алдыннан килү үзенчәлеген истә тотып, сөйләм оештыра алу.

Бер үк фикерне төрле синтаксик калыплар белән белдерә алу.

Язма сөйләмдә тыныш билгеләрен дөрес куя белү: ия белән хәбәр арасында сызык; җөмләнең аерымланган кисәкләре, модаль сүзләр, тиңдәш кисәкләр янында, тезмә һәм ирченле кушма җөмләләрдә тыныш билгеләре. Диалог һәм туры сөйләм янында тыныш билгеләре.
Урта гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлаучы укучыларның белем һәм күнекмәләренә төп таләпләр

Укучының урта гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлаганда, сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча түбәндәге нәтиҗәләргә ия булуы планлаштырыла:

Диалогик сөйләм

Программа кысаларындагы тематикада диалогик сөйләм күнекмәләрен камилләштерү: диалог – сораштыру, диалог – тәкъдим, диалог – фикер алышу, катнаш диалоглар. Диалог күләме: һәр катнашучы ягыннан кимендә 10 – 12 реплика.

Монологик сөйләм

Программада тәкъдим ителгән темалар кысасында сөйләмнең коммуникатив типлары буенча бәйләнешле сөйләмне камилләштерү: сурәтләп сөйләү, эчтәлек сөйләү, хикәя төзү, персонажларны характерлау, хәбәр итү. Монологик сөйләм күләме: 13 – 15 фраза. Сөйләмнең вакыт ягыннан дәвамлылыгы – 2 – 2,5 мин.

Тыңлап аңлау

Программада тәкъдим ителгән эчтәлек нигезендә төрле төрдәге тыңлап аңлау күнегүләрен үти белү; сүзләрне, җөмләләрне ишетеп тәрҗемә итә белү; зур булмаган аутентив яки адаптацияләнгән әдәби әсәрләрдән өзекләрне, мәгълүмати характердагы текстларны, вакытлы матбугат язмаларын тыңлап аңлап, эчтәлеге буенча фикер әйтү, аралашуга чыгу.

Тыңлап аңлау күнегүләренең вакыт ягыннан яңгырау озынлыгы: 1,5 – 2 мин.

Уку

Программаның предмет эчтәлегенә туры килгән әдәби, фәнни-популяр, рәсми характердагы текстлар белән танышу барышында, мәгълүмат белән эшләү күнекмәләренә ия булу.

Мәгълүматны танып белү, үзләштерү ихтыяҗыннан чыгып, тәкъдим ителгән текстларны аңлап укырга өйрәнү.

Күрмә-символик мәгълүматлы, иллюстрацияле, таблицалы текстлар белән эшләү күнекмәләренә ия булу.

Текст укыганда, кирәкле мәгълүматны аерып алу, системага салу, чагыштыру, анализлау, гомумиләштерү, интерпретацияләү һәм үзгәртү кебек эшчәнлекләрне үзләштерү.

Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлау.

Уку өчен текстның күләме: 10 нчы сыйныф – 400, 11 нче сыйныф – 500 сүз.

Язу

Программада тәкъдим ителгән эчтәлек нигезендә актив куллануда булган сүзләрне, төрле калыптагы диалоглар, конкрет бер тема буенча хикәя төзеп яза белү, прагматик текстлар (рецептлар, белдерүләр, афиша һ.б.), эпистоляр жанр текстларын (шәхси һәм рәсми хатлар, котлаулар һ.б) дөрес яза белү; проблемага карата фикерне язмача җиткерә белү; тәкъдим ителгән текстның эчтәлегенә нигезләнеп, аны үзгәртеп яки дәвам итеп яза белү.

Язма эшнең күләме: 100 –120 сүзгә кадәр.
СОДЕРЖАНИЕ УЧЕБНОЙ ПРОГРАММЫ ПО

ТАТАРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ (Базовый уровень)
Рус мәктәбендә укучы татар балаларына татар әдәбиятын укытуның бурычлары түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

1.Укучының татар әдәби телен үзләштерүенә, текстны аңлап, йөгерек һәм сәнгатьле укуына, дөрес яза белүенә, әдәби тел нормаларын саклап, төрле темаларга иркен сөйләшүенә ирешү.

2.Балаларны татар әдәбияты, халык авыз иҗаты, татар халкының җыр-музыкасы, театры, сынлы сәнгате белән таныштыру, күренекле язучылар һәм аларның әсәрләрен үзләштерүләренә ирешү.

3.Укучыларга татар халкының килеп чыгышы, тарихи язмышы, чит илләрдәге милләттәшләребез тормышы турында мәгълүматлар бирү.

4.Халык тарихын һәм мирасын өйрәнү аша, яшүсмерләрдә Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм, гомумән, кешегә ихтирам, мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү. Хезмәт тәрбиясе һәм эстетик тәрбия бирү.

УКЫТУ ПРЕДМЕТЫНЫҢ ТӨП ЭЧТӘЛЕГЕ

Татар әдәбияты тарихына кереш. Әдәбиятның чорларга бүленеше. Борынгы һәм Урта

гасыр әдәбиятына кыскача күзәтү

Кол Гали. «Кыйссаи Йосыф» поэмасы.

Алтын Урда чоры һәм Казан ханлыгы тарихына, мәдәниятенә кыскача күзәтү.

«Идегәй» дастаны (өзек).

XVII-XVIII йөз әдәбиятына кыскача күзәтү.

Габдерәхим Утыз Имәни. Мәрсия жанры турында төшенчә

Габделҗәббар Кандалый. «Сахибҗәмалга» поэмасы.

Шиһабеддин Мәрҗани. Тормышы һәм күпкырлы эшчәнлеге.

Мифтахеддин Акмулла. әсәрләре

Каюм Насыйри. «Әбүгалисина кыйссасы» (өзекләр).

Муса Акъегетзадә. «Хисамеддин менла» повесте (өзек).

Заһир Бигиев. «Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә» романы (өзек).

XX йөз башы әдәбиятына күзәтү.

Гаяз Исхакый. «Ул әле өйләнмәгән иде» әсәре (өзекләр). «Кәләпүшче кыз»

Габдулла Тукай. «Милли моңнар» һәм «Сәрләүхәсез» шигырьләре.

Композитор Нәҗип Җиһанов.

Рәссам Бакый Урманче.

Сәгыйть Рәмиев. «Таң вакыты» һәм «Мин» шигырьләре.

Дәрдемәнд. «Кораб», «Бәллү», «Видагъ», «Татарлыктан татар һич гарь итәрме» шигырьләре.

Галиәсгар Камал. «Бүләк өчен» комедиясе.

Артист һәм язучы Габдулла Шамуков.

Фатих Әмирхан. «Хәят» повесте (өзекләр

Мирхәйдәр Фәйзи. «Галиябану» драмасы (өзекләр).

Шәехзадә Бабич. «Кандала» балладасы.

Ибраһим Нуруллин. «Тукай».

1917 нче елдан соңгы әдәбият

1920—1930 нчы еллар әдәбиятына күзәтү

1940—1950 нче еллар әдәбиятына күзәтү

1960 нчы еллар һәм хәзерге чор әдәбиятына күзәтү

Поэзия

Гамил Афзал. «Өф-өф итеп», «Кызыл балчык промартелендә», «Мыек борам» шигырьләре.

Зөлфәт. «Тылсым», «Дүрт җыр» шигырьләре.

Ренат Харис. «Кеше кайчан матур?» , «Хәл-әхвәл» шигырьләре.

Хәсән Туфан. «Ә үткәнгә хатлар бармыйлар», «Кармәт истәлекләре», «Агыла да болыт агыла»

Фатих Кәрим. «Ант», «Ватаным өчен», «Теләк», «Сибәли дә сибәли» шигырьләре.

Сибгат Хәким. «Гел кояшка карый тәрәзәләрең», «Башка берни дә кирәкми» шигырьләре.

Равил Фәйзуллин. «Якты моң», «Яздан аерып булмый Тукайны» шигырьләре.

Рәдиф Гаташ. «Ирләр булыйк», «Укытучыма» шигырьләре.

Проза

Гадел Кутуй. «Тапшырылмаган хатлар» повесте

Фатих Хөсни. «Утызынчы ел», «Йөзек кашы»

Ибраһим Гази. «Онытылмас еллар» (өзек).

Мәхмүт Хәсәнов. «Язгы аҗаган».

Гомәр Бәширов.. «Җидегән чишмә» романы (өзек).

Әмирхан Еники. «Әйтелмәгән васыять» әсәре (өзек).

Мөхәммәт Мәһдиев. «Бәхилләшү» повесте (өзек). «Торналар төшкән җирдә».

Нурихан Фәттах. «Итил суы ака торур» романы (өзек).

Мөсәгыйт Хәбибуллин. «Кубрат хан» романы (өзек).

Хәй Вахит.. «Беренче мәхәббәт» пьесасы (өзек).

Туфан Миңнуллин. «Үзебез сайлаган язмыш» пьесасы.

Балалар әдәбияты

Җ. Тәрҗеманов иҗатына күзәтү.

X. Халиков иҗатына күзәтү.

Җ. Дәрзаман иҗатына күзәтү.

Шәүкәт Галиев иҗатына күзәтү.

Роберт Миңнуллин иҗатына күзәтү.

Р.Мостафин. «Өзелгән җыр эзеннән»
Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлаучы укучыларның белем һәм күнекмәләренә төп таләпләр

- халык аваз иҗаты жанрларыннан бәет, дастан, риваятьләр турында мисаллар китереп, аларга аңлатма бирә белү;

-аларның текстларыннан өзекләр китереп, мәгънәсен ачыклап бирә белү;

line 4

- әдипләрнең тормыш юлы һәм иҗаты турында тулырак мәгълүмат бирә белү;

- татар әдәбияты тарихын чорларга бүлә белү;

- 5-9 нчы сыйныфларда үзләштергәннән тыш, XIX-XX гасыр татар әдәбияты турында өстәмә мәгълүмат туплап, аңлатып бирә алу;

- әдәби әсәрләрнең сурәтләү чараларыннан метафора, эпитет, чагыштыру, җанландыру, гипербола, аллегория һ. б. ны белү һәм мисаллар белән дәлилли алу;

- әдәби төрләр һәм жанрлар;

- әдәби әсәрләрнең эчтәлеген һәм төзелешен (тема, идея, сюжет, композиция, образлар системасы һ.б.) анализлый белү;

- матур әдәбиятның башка сәнгать төрләре белән бәйләнеше.

Сөйләм эшчәнлегенә:

текстның исеме, андагы таныш сүзләр ярдәмендә укучыларның эчтәлекне аңлаулары;
укылган текст турында әңгәмәдә катнаша алу, сөйләмдә гади һәм җәенке җөмләләрдән файдалана алу;
өйрәнелгән язучылар турында сөйләп бирү;
укылган текстның эчтәлеген сөйли һәм нәтиҗә ясый белү, аңа үз мөнәсәбәтеңне белдерә алу;
тәкъдим ителгән ситуация, тема яки рәсем турында 12-14 җөмләдән торган текст белән сөйли белү;
уку һәм сөйләм барышында орфоэпик нормаларны саклау;
балалар өчен басылган вакытлы матбугат материалларын уку һәм файдалана белү керә.

СОДЕРЖАНИЕ ПРОГРАММЫ ПО ИНОСТРАННОМУ ЯЗЫКУ
Цели изучения иностранного языка на базовом уровне среднего общего образования:

дальнейшее развитие иноязычной коммуникативной компетенции (речевой, языковой, социокультурной, компенсаторной, учебно-познавательной):

речевая компетенция – совершенствование коммуникативных умений в четырех основных видах речевой деятельности (говорении, аудировании, чтении и письме); умений планировать свое речевое и неречевое поведение;

языковая компетенция – овладение новыми языковыми средствами в соответствии с отобранными темами и сферами общения: увеличение объема используемых лексических единиц; развитие навыков оперирования языковыми единицами в коммуникативных целях;

социокультурная компетенция – увеличение объема знаний о социокультурной специфике страны/стран изучаемого языка, совершенствование умений строить свое речевое и неречевое поведение адекватно этой специфике, формирование умений выделять общее и специфическое в культуре родной страны и страны изучаемого языка;

компенсаторная компетенция – дальнейшее развитие умений выходить из положения в условиях дефицита языковых средств при получении и передаче иноязычной информации;

учебно-познавательная компетенция – развитие общих и специальных учебных умений, позволяющих совершенствовать учебную деятельность по овладению иностранным языком, удовлетворять с его помощью познавательные интересы в других областях знания.

развитие и воспитание способности и готовности к самостоятельному и непрерывному изучению иностранного языка, дальнейшему самообразованию с его помощью, использованию иностранного языка в других областях знаний; способности к самооценке через наблюдение за собственной речью на родном и иностранном языках; личностному самоопределению в отношении их будущей профессии; социальная адаптация; формирование качеств гражданина и патриота.

X-XI классы

Предметное содержание речи

Социально-бытовая сфера. Повседневная жизнь семьи, ее доход, жилищные и бытовые условия проживания в городской квартире или в доме/коттедже в сельской местности. Распределение домашних обязанностей в семье. Общение в семье и в школе, межличностные отношения с друзьями и знакомыми. Здоровье и забота о нем, самочувствие, медицинские услуги.

Социально-культурная сфера. Молодежь в современном обществе. Досуг молодежи: посещение кружков, спортивных секций и клубов по интересам. Страна/страны изучаемого языка, их культурные достопримечательности. Путешествие по своей стране и за рубежом, его планирование и организация, места и условия проживания туристов, осмотр достопримечательностей. Природа и экология, научно- технический прогресс.

Учебно-трудовая сфера. Современный мир профессий. Возможности продолжений образования в высшей школе. Проблемы выбора будущей сферы трудовой и профессиональной деятельности, профессии, планы на ближайшее будущее. Языки международного общения и их роль при выборе профессии в современном мире.

Виды речевой деятельности

Говорение

Диалогическая речь

Совершенствование владения всеми видами диалога на основе новой тематики и расширения ситуаций официального и неофициального общения.

Развитие умений: участвовать в беседе/дискуссии на знакомую тему, осуществлять запрос информации, обращаться за разъяснениями, выражать свое отношение к высказыванию партнера, свое мнение по обсуждаемой теме.

Монологическая речь

Совершенствование владения разными видами монолога, включая высказывания в связи с увиденным/прочитанным, сообщения (в том числе при работе над проектом).

Развитие умений: делать сообщения, содержащие наиболее важную информацию по теме/проблеме; кратко передавать содержание полученной информации; рассказывать о себе, своем окружении, своих планах, обосновывая свои намерения/поступки; рассуждать о фактах/событиях, приводя примеры, аргументы, делая выводы; описывать особенности жизни и культуры своей страны и страны/стран изучаемого языка.

Аудирование

Дальнейшее развитие понимания на слух (с различной степенью полноты и точности) высказываний собеседников в процессе общения, содержания аутентичных аудио- и видеотекстов различных жанров и длительности звучания:

понимания основного содержания несложных аудио- и видеотекстов монологического и диалогического характера – теле- и радиопередач на актуальные темы;
выборочного понимания необходимой информации в прагматических текстах (рекламе, объявлениях);
относительно полного понимания высказываний собеседника в наиболее распространенных стандартных ситуациях повседневного общения.

Развитие умений: отделять главную информацию от второстепенной; выявлять наиболее значимые факты; определять свое отношение к ним, извлекать из аудиотекста необходимую/интересную информацию.

Чтение

Дальнейшее развитие всех основных видов чтения аутентичных текстов различных стилей: публицистических, научно-популярных (в том числе страноведческих), художественных, прагматических, а также текстов из разных областей знания (с учетом межпредметных связей):

- ознакомительного чтения – с целью понимания основного содержания сообщений, репортажей, отрывков из произведений художественной литературы, несложных публикаций научно-познавательного характера;

- изучающего чтения – с целью полного и точного понимания информации прагматических текстов (инструкций, рецептов, статистических данных);

-просмотрового/поискового чтения – с целью выборочного понимания необходимой/интересующей информации из текста статьи, проспекта.

Развитие умений выделять основные факты, отделять главную информацию от второстепенной; предвосхищать возможные события/факты; раскрывать причинно-следственные связи между фактами; понимать аргументацию; извлекать необходимую/интересующую информацию; определять свое отношение к прочитанному.

Письменная речь

Развитие умений писать личное письмо, заполнять анкеты, формуляры различного вида; излагать сведения о себе в форме, принятой в стране /странах изучаемого языка (автобиография/резюме); составлять план, тезисы устного/письменного сообщения, в том числе на основе выписок из текста.

Развитие умений: расспрашивать в личном письме о новостях и сообщать их; рассказывать об отдельных фактах/событиях своей жизни, выражая свои суждения и чувства; описывать свои планы на будущее.
ЯЗЫКОВЫЕ ЗНАНИЯ И НАВЫКИ

Орфография

Совершенствование орфографических навыков, в том числе применительно к новому языковому материалу.

Произносительная сторона речи

Совершенствование слухо-произносительных навыков, в том числе применительно к новому языковому материалу.

Лексическая сторона речи

Расширение объема продуктивного и рецептивного лексического минимума за счет лексических средств, обслуживающих новые темы, проблемы и ситуации общения, а также оценочной лексики, реплик-клише речевого этикета, отражающих особенности культуры страны/стран изучаемого языка.

Расширение потенциального словаря за счет овладения новыми словообразовательными моделями, интернациональной лексикой.

Развитие соответствующих лексических навыков.

Грамматическая сторона речи

Расширение объема значений изученных грамматических явлений: видо-временных, неличных и неопределенно-личных форм глагола, форм условного наклонения, объема использования косвенной речи (косвенного вопроса, приказания/побуждения). Согласование времен. Развитие соответствующих грамматических навыков. Систематизация изученного грамматического материала.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 14

	Образовательная программа основного общего и среднего (полного) общего... Образовательная программа основного общего и среднего (полного) общего образования мбоу «Актанышская средняя общеобразовательная...		Образовательная программа среднего общего образования мбоу «Средняя... Аналитическое обоснование образовательной программы среднего общего образования 3
	Основная образовательная программа основного общего и среднего (полного)... Мбоу «Амгинская средняя общеобразовательная школа №1 имени В. Г. Короленко с углубленным изучением отдельных предметов»		Образовательная программа основного общего и среднего общего образования... «Ахматовская средняя общеобразовательная школа» Алатырского района Чувашской Республики Тип оу: общеобразовательное учреждение Вид...
	Основная образовательная программа среднего общего образования (в... Организационно – педагогические условия реализации основной образовательной программы среднего общего образования в мбоу шемуршинская...		Образовательная программа начального общего образования по реализации... В муниципальном бюджетном общеобразовательном учреждении «Средняя общеобразовательная школа №4» реализуются программы начального...
	Образовательная программа начального, основного и среднего (полного)... Образовательная программа начального, основного и среднего (полного) общего образования		Образовательная программа основного общего образования мбоу «Камскополянская... Директор мбоу «Камскополянская средняя общеобразовательная школа №1» Нижнекамского муниципального района
	Публичный доклад 2012 мбоу «Балезинская средняя школа №3» «Балезинская средняя общеобразовательная школа №3» (далее Школа) является муниципальным бюджетным общеобразовательным учреждением,...		Образовательная программа среднего общего образования Муниципального... Общая характеристика основной образовательной программы среднего (полного) общего образования
	Основная образовательная программа среднего общего образования муниципального... Срок реализации основной образовательной программы среднего общего образования – 2 года		Приказ №213 от 6 сентября 2013 года образовательная программа среднего... ...
	Образовательная программа начального общего, основного общего, среднего...		Основная образовательная программа основного общего образования мбоу «сош №30» «средняя общеобразовательная школа №30 Рассмотрена и принята на заседании педсовета мбоу «сош №30»
	Основная образовательная программа начального общего образования умк «Школа России» 2012 г ...		Основная образовательная программа начального общего образования... Мбоу «Михневская начальная общеобразовательная школа» Ступинского района московской области

Образовательная программа среднего общего образования мбоу «Средняя общеобразовательная школа №5»

Виды речевой деятельности

Похожие: