ОСНОВНЫЕ ТЕОРЕТИКО-ЛИТЕРАТУРНЫЕ ПОНЯТИЯ
Художественная литература как искусство слова.
Художественный образ.
Фольклор. Жанры фольклора.
Литературные роды и жанры.
Основные литературные направления: классицизм, сентиментализм, романтизм, реализм.
Форма и содержание литературного произведения: тема, идея, проблематика, сюжет, композиция; стадии развития действия: экспозиция, завязка, кульминация, развязка, эпилог; лирическое отступление; конфликт; система образов, образ автора, автор-повествователь, литературный герой, лирический герой.
Язык художественного произведения. Изобразительно-выра-зительные средства в художественном произведении: эпитет, метафора, сравнение. Гипербола. Аллегория.
Проза и поэзия. Основы стихосложения: стихотворный размер, ритм, рифма, строфа.
ОСНОВНЫЕ ВИДЫ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПО ОСВОЕНИЮ ЛИТЕРАТУРНЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ
Осознанное, творческое чтение художественных произведений разных жанров.
Выразительное чтение.
Различные виды пересказа (подробный, краткий, выборочный, с элементами комментария, с творческим заданием).
Заучивание наизусть стихотворных текстов.
Ответы на вопросы, раскрывающие знание и понимание текста произведения.
Анализ и интерпретация произведений.
Составление планов и написание отзывов о произведениях.
Написание изложений с элементами сочинения.
Написание сочинений по литературным произведениям и на основе жизненных впечатлений.
Целенаправленный поиск информации на основе знания ее источников и умения работать с ними.
ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ
В результате изучения литературы ученик должен
знать/понимать
образную природу словесного искусства;
содержание изученных литературных произведений;
основные факты жизни и творческого пути А.С.Грибоедова, А.С.Пушкина, М.Ю.Лермонтова, Н.В.Гоголя;
изученные теоретико-литературные понятия;
уметь
воспринимать и анализировать художественный текст;
выделять смысловые части художественного текста, составлять тезисы и план прочитанного;
определять род и жанр литературного произведения;
выделять и формулировать тему, идею, проблематику изученного произведения; давать характеристику героев,
характеризовать особенности сюжета, композиции, роль изобразительно-выразительных средств;
сопоставлять эпизоды литературных произведений и сравнивать их героев;
выявлять авторскую позицию;
выражать свое отношение к прочитанному;
выразительно читать произведения (или фрагменты), в том числе выученные наизусть, соблюдая нормы литературного произношения;
владеть различными видами пересказа;
строить устные и письменные высказывания в связи с изученным произведением;
участвовать в диалоге по прочитанным произведениям, понимать чужую точку зрения и аргументированно отстаивать свою;
писать отзывы о самостоятельно прочитанных произведениях, сочинения.
ОБЯЗАТЕЛЬНЫЙ МИНИМУМ СОДЕРЖАНИЯ ОБРАЗОВАНИЯ
по татарскому языку
Татар теленнән белем бирүнең бурыч һәм максатлары:
- укучылар сөйләм эшчәнлеген һәм фикерләү сәләтен, төрле шартларда әдәби телдә дөрес аралаша белү күнекмәләрен үстерү; татар теле гыйлеме, кулланылыш өлкәсе, төп нормалары, сөйләм этикеты, сүз байлыгын арттыру;
-тел фактларын анализлый, тел күренешләрен күрә, таба белү сәләте осталыгын үстерү; алынган белемне һәм осталыкны тормышта максатчан кулланырга өйрәтү.
Татар теленә өйрәтүнең төп максаты – гамәли максат: телне аралашу чарасы буларак үзләштерү өчен, укучыларга гаилә-көнкүрешкә, уку хезмәтенә бәйле сөйләм ситуацияләре кысаларында белем бирү һәм күнекмәләрен үстерү. Гомуми белембирү максаты укучыларның акыл эшчәнлеген активлаштыру, логик фикерләү сәләтен камилләштерү, сөйләм культурасын үстерүдән гыйбарәт. Тәрбияви максат балаларның рухи дөньяларын баету, аларны татар халкының мәдәнияте һәм сәнгате белән таныштыру, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләүгә юнәлтелә.
Бурычлар:
Гамәли максатка ирешү өчен,укучыларда татар сөйләмен тыңлап аңлау күнекмәләрен булдыру; диалогик һәм монологик сөйләм күнекмәләрен үстерү; төрле жанрдагы татар текстларын аңлап укуга өйрәтү; дөрес язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен булдыру; татар теленең фонетик, орфоэпик, лексик, грамматик нигезләрен һәм үзенчәлекле тел күренешләрен гамәли үзләштерү.
Коммуникатив нигездә татар теленә өйрәтү гомумдидактик принципларга ( фәннилек, аңлылык, аңлаешлылык, системалылык, эзлеклелек,
күрсәтмәлелек, белемне ныклы үзләштерү); психологик принципларга ( мотивация булдыру, укучыларның шәхси-психологик үзенчәлекләрен исәпкә алу); лингвометодик принципларга ( коммуникативлык, комплекслылык, укытуны телдән алып бару, телгә өйрәтүне гамәли эшчәнлеккә юнәлтү, тел һәм сөйләм күренешләрен сайлау һәм өйрәтүгә функциональ якын килү, тел күренешләрен концентрик рәвештә урнаштыру һәм этапларын өйрәтү, лексик-грамматик материалны синтаксик нигездә үзләштерү, укучыларның ана теле үзенчәлекләрен исәпкә алу) таянып оештырыла.
Татар теле укытуның төп бурычлары:
- татар телендәге сөйләмне фонетик, лексик, грамматик яктан дөрес төзергә күнектерү;
-сөйләмне тыңлап аңлау күнекмәләрен тирәнәйтү;
- бирелгән ситуация буенча диалогик һәм монологик сөйләм булдыруга ирешү;
төрле жанрдагы текстларны аңлап уку һәм текстта күтәрелгән проблемаларны төгәл билгеләргә һәм аларга карата үз мөнәсәбәтеңне белдерергә өйрәтү.
№
|
Бүлек исеме
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
1.
|
Исем.
|
Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Исемнәрнең тартым, килеш белән төрләнеше.
|
Исемнәрнең тартым, килеш белән төрләнеше.
|
Исемнәрнең ясалышы (тамыр, парлы, тезмә, кушма, кыскартылма). Ялгызлык һәм уртаклык исемнәр. Исемнәрнең тартым, килеш белән төрләнеше.
|
Исемнәрнең ясалышы (тамыр, парлы, тезмә, кушма, кыскартылма). Исемнәргә кушымчалар ялгану тәртибе.
Исемнең сан, тартым, килеш кушымчаларын сөйләмдә урынлы куллану.
|
Исемнәргә кушымчалар ялгану тәртибе.
Исемнең сан, тартым, килеш кушымчаларын сөйләмдә урынлы куллану.
|
2.
|
Сыйфат.
|
Сыйфатның гади, чагыштыру һәм артыклык дәрәҗәләре.
|
Ясалма сыфатлар. Сыйфатның гади, чагыштыру һәм артыклык дәрәҗәләре.
|
Сыйфатның сөйләмдә кулланылышы.
|
|
Сыйфатның гади, чагыштыру һәм артыклык дәрәҗәләре. Сыйфатның сөйләмдә кулланылышы.
|
3.
|
Сан.
|
Микъдар саннары (1000 гә кадәр), тәртип саннары (100 гә кадәр).
Сан төркемчәләре.
|
Сан төркемчәләре. Микъдар, тәртип, җыю, чама, бүлем саннарын аера белү;
|
|
|
Сан төркемчәләре. Татар һәм рус телләрендә микъдар саны + исем төзелмәсе кулланышы аермасын белү.
|
4.
|
Рәвеш.
|
|
Рәвеш. Актив кулланылыштагы рәвешләрне сөйләмдә дөрес куллану.
|
Рәвеш төркемчәләреннән саф (тиз, акрын, җәяү һ.б.), күләм-чама (күп, аз, бераз), охшату-чагыштыру (татарча, русча, зурларча һ.б.), вакыт (иртәгә, бүген, җәен, кичен һ.б.), урын (анда, монда, якында, еракта, уңга, сулга һ.б.).
|
|
|
5.
|
Алмашлык.
|
Зат, сорау, күрсәтү (бу, әнә, менә), билгеләү (барлык, бөтен, үз, һәр), билгесезлек (әллә кем, әллә нинди, кайбер), юклык (беркем дә, бернәрсә дә, һич) алмашлыклары.
|
Зат, сорау, күрсәтү, билгеләү, билгесезлек, юклык алмашлыкларын сөйләмдә тану, дөрес куллану.
|
Зат, сорау, күрсәтү, билгеләү, билгесезлек, юклык алмашлыкларын сөйләмдә тану, дөрес куллану.
|
Алмашлык. Зат, сорау, күрсәтү (бу, әнә, менә), билгеләү (барлык, бөтен, үз, һәр), билгесезлек (әллә кем, әллә нинди, кайбер), юклык (беркем дә, бернәрсә дә, һич) алмашлыклары.
|
Зат, сорау, күрсәтү (бу, әнә, менә), билгеләү (барлык, бөтен, үз, һәр), билгесезлек (әллә кем, әллә нинди, кайбер), юклык (беркем дә, бернәрсә дә, һич) алмашлыклары.
|
6.
|
Фигыль.
|
Хикәя фигыль. Хикәя фигыльнең хәзерге, билгеле һәм билгесез үткән заман, билгеле һәм билгесез киләчәк заман формалары. Барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләнеше.
2)Боерык фигыль. Боерык фигыльнең 2, 3 зат берлек һәм күплек сан формалары. Боерык фигыльләрдә басым үзенчәлеге
3) Теләк фигыль. Теләк фигыльнең 1 нче зат берлек һәм күплек сан формалары.
4)Инфинитив.
|
1)Хикәя фигыль. Хикәя фигыльнең хәзерге, билгеле һәм билгесез үткән заман, билгеле һәм билгесез киләчәк заман формалары. Барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләнеше.
2)Шарт фигыль. Шарт фигыльнең барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләнеше. Кире шарт фигыль.
3)Инфинитив.Инфинитив формасының модаль сүзләр белән (кирәк (түгел), тиеш (түгел), ярый (ярамый) сөйләмдә кулланылышы.
4) Теләк фигыльнең 1 нче зат берлек һәм күплек сан формалары.
5)Хәл фигыльнең - -гач/-гәч, -кач/-кәч; формасы.
|
1)Хикәя фигыль. Хикәя фигыльнең хәзерге, билгеле һәм билгесез үткән заман, билгеле һәм билгесез киләчәк заман формалары. Барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләнеше.
2)Боерык фигыль. Боерык фигыльнең 2, 3 зат берлек һәм күплек сан формалары Боерык фигыльләрдә басым үзенчәлеге
3)Теләк фигыльнең 1 нче зат берлек һәм күплек сан формалары.
4)Сыйфат фигыль. Хәзерге һәм үткән заман сыйфат фигыльнең -учы/-үче; -а/-ә,-ый/-и торган; -ган/-гән,-кан/-кән формалары.
5)Хәл фигыль. Хәл фигыльнең -ып/-еп/-п; -гач/-гәч, -кач/-кәч; -ганчы/-гәнче, -канчы/-кәнче формалары.
|
1) Теләк фигыль. Теләк фигыльнең 1 нче зат берлек һәм күплек сан формалары.
2)Шарт фигыль. Шарт фигыльнең барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләнеше. Кире шарт фигыль.
3)Инфинитив. Инфинитив формасының модаль сүзләр белән (кирәк (түгел), тиеш (түгел), ярый (ярамый) сөйләмдә кулланылышы.
3) Сыйфат фигыль. Хәзерге һәм үткән заман сыйфат фигыльнең -учы/-үче; -а/-ә,-ый/-и торган; -ган/-гән,-кан/-кән формалары.
4)Хәл фигыль. Хәл фигыльнең -ып/-еп/-п; -гач/-гәч, -кач/-кәч; -ганчы/-гәнче, -канчы/-кәнче формалары.
5)Аналитик фигыльләр. Процессның башлануын, дәвам итүен, тәмамлануын (укый башлады, укып тора, укып бетерде), теләкне (барасым килә), мөмкинлек/мөмкин түгеллекне (бара алам, бара алмыйм) белдерә торган модаль мәгънәле аналитик формалы фигыльләрнең сөйләмдә кулланылышы.
|
1) Теләк фигыль. Теләк фигыльнең 1 нче зат берлек һәм күплек сан формалары.
2)Хәл фигыль. Хәл фигыльнең -ып/-еп/-п; -гач/-гәч, -кач/-кәч; -ганчы/-гәнче, -канчы/-кәнче формалары.
3)Инфинитив. Инфинитив формасының модаль сүзләр белән (кирәк (түгел), тиеш (түгел), ярый (ярамый) сөйләмдә кулланылышы.
|
7.
|
Бәйлекләр. Бәйлек сүзләр:
|
Бәйлек сүзләр: алдында, артында, астында, өстендә, эчендә, янында. Бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең җөмләдә кулланылышы.
|
Белән бәйлегенең сөйләмдә кулланылышы.
|
Бәйлекләр: белән, турында, өчен, кебек кадәр, соң, аша. Бәйлекләрнең исемнәр һәм алмашлыклар белән кулланылышы.
|
|
Бәйлекләр: белән, турында, өчен, кебек кадәр, соң, аша. Бәйлекләрнең исемнәр һәм алмашлыклар белән кулланылышы.
|
8.
|
Кереш сүзләр.
|
Кереш сүзләр. Минемчә, синеңчә кереш сүзләренең сөйләмдә кулланылышы.
|
Кызганычка каршы, бәхеткә каршы, киресенчә кереш сүзләренең сөйләмдә кулланылышы.
|
Кереш сүзләренең сөйләмдә кулланылышы.
|
|
|
9.
|
Теркәгечләр.
|
|
|
Теркәгечләр. Җыючы теркәгечләр: һәм, да – дә, та – тә,; каршы куючы теркәгечләр: ләкин, тик, әмма, ә; ияртүче теркәгечләр: чөнки, әгәр.
|
Теркәгечләр. Җыючы теркәгечләр: һәм, да – дә, та – тә,; каршы куючы теркәгечләр: ләкин, тик, әмма, ә; ияртүче теркәгечләр: чөнки, әгәр.
|
Теркәгечләр. Җыючы теркәгечләр: һәм, да – дә, та – тә,; каршы куючы теркәгечләр: ләкин, тик, әмма, ә; ияртүче теркәгечләр: чөнки, әгәр.
|
10.
|
Кисәкчәләр.
|
|
|
Кисәкчәләр: -мы/-ме, бик, түгел, тагын, әле. Кисәкчәләрнең дөрес язылышы, сөйләмдә кулланылышы.
|
Кисәкчәләр: -мы/-ме, бик, түгел, тагын, әле. Кисәкчәләрнең дөрес язылышы, сөйләмдә кулланылышы.
|
|
11.
|
Җөмләнең төп коммуникатив төрләре.
|
Татар җөмләсендә сүз тәртибе.
|
Гади, җәенке җөмләләр. Хикәя, сорау, боеру җөмләләр.
|
Раслау һәм инкарь җөмләләр. Тиңдәш кисәкле җөмләләр. Һәм, ә, ләкин, чөнки теркәгечләренең җөмлә төзүдә кулланылышы.
|
Хикәя, сорау, боеру җөмләләр. Татар җөмләсендә сүз тәртибе. Гади фигыль хәбәрле (Мин татарча беләм), исем хәбәрле (Безнең гаиләбез тату) һәм тезмә фигыль хәбәрле (Мин укырга яратам) гади җөмлә. Гади, җәенке җөмләләр.
|
Гади фигыль хәбәрле (Мин татарча беләм), исем хәбәрле (Безнең гаиләбез тату) һәм тезмә фигыль хәбәрле (Мин укырга яратам) гади җөмлә. Гади, җәенке җөмләләр.
|
12.
|
Кушма җөмлә.
|
|
|
|
Кушма җөмлә. Тезмә кушма җөмләләр. Иярчен кушма җөмләләр.
|
Тезмә кушма җөмләләр: теркәгечле, теркәгечсез төрләре. Иярчен кушма җөмләләрнең киң кулланылышта йөргән аналитик һәм синтетик төрләре: вакыт, урын, максат, сәбәп, шарт, кире җөмләләр.
| |
