Общество кирилла туровского гомельская специализированная славянская библиотека славянская фразеология
Скачать 5.36 Mb.
|
Использование инфинитивных предложений в языке пословиц и поговорок связано также с их способностью имплицитно оценивать действие и состояние. При назывании действия в таких суждениях отмечается его потенциальность: возможность/невозможность. «Желательность – нежелательность этой возможности для говорящего смыкается с прагматической, этической, или экспрессивной оценкой, экстраполирующей значения плюс – минус, хорошо – плохо» [3, с. 256].Некоторые пословицы и поговорки имеют значение необходимости, долженствования: Быть бычку на веревочке. Такая модель не является частотной в силу эксплицитности модальности долженствования, что не характерно для паремий. Проведенный анализ позволяет сделать вывод о разной степени представленности и разнообразия односоставных предложений в структуре немецких и русских паремий. Литература
Л.У. Зайцава (Гомель) АБ СТРУКТУРЫ САМАТЫЧНЫХ ФРАЗЕАЛАГІЗМАЎ-СЛОВАЗЛУЧЭННЯЎ БЕЛАРУСКАЙ І АНГЛІЙСКАЙ МОЎ Адным з напрамкаў ва ўсходнеславянскай фразеалогіі і адным з аспектаў яе даследавання з’яўляецца вывучэнне структурна-граматычнага складу фразеалагічных адзінак (ФА). У гэтым рэчышчы працавалі такія знакамітыя даследчыкі, як В. У. Вінаградаў, М. М. Шанскі А. С. Аксамітаў, Ф. М. Янкоўскі і іншыя. Аднак, нягледзячы на вывучэнне фразеалогіі, і сёння застаюцца пытанні і асабліва ў параўнальна-супастаўляльным плане ФА розных моў. Мэтай нашага даследавання з’яўляецца вывучэнне фразеалагізмаў-словазлучэнняў беларускай і англійскай моў на матэрыяле саматычнай фразеалогіі, выяўленне агульнага і адметнага ў структуры ФА дзвюх моў. Вывучэнне ўзятых для аналізу саматычных ФА беларускай і англійскай моў паказала, што ўсе яны падзяляюцца на дзве вялікія групы: “з граматычна галоўным кампанентам-назоўнікам і з граматычна галоўным кампанентам-дзеясловам” [1, с. 49], колькасную перавагу сярод якіх займаюць апошнія. Так, у беларускай мове зафіксавана 864 дзеяслоўныя ФА (яны складаюць больш за палову агульнай колькасці выяўленых). Гэта дзеяслоўныя двухкампанентныя ФА, утвораныя па мадэлі “дзеяслоў + назоўнік”, напрыклад: абводзіць (абвесці) вачамі (вачыма), ад’ядаць (пераядаць) вантробы (кішкі, пячонкі), біць ногі, высалапіць язык, кляваць носам, навярнуць галавой, палічыць рэбры, чухаць патыліцу (-ы) і інш.; трохкампанентныя ФА, утвораныя па трох асноўных мадэлях: 1) “дзеяслоў + прыназоўнік + назоўнік”, напрыклад: адлягло ад сэрца (ад душы), гарыць у руках, матаць на вус, пацягнула за язык, стрэліць у галаву, узбрысці на язык, улазіць у скуру, цямнее (зелянее) у вачах і інш.; 2) “дзеяслоў + прыметнік + назоўнік”, напрыклад: браць голымі рукамі, кракадзілавы слёзы, рабіць вялікія вочы, свяціць голым целам (пузам) і інш.; 3) “дзеяслоў + назоўнік + назоўнік”, напрыклад: аддаваць Богу душу, адчыняць ілбом дзверы, даваць волю рукам, даваць волю сэрцу, чорту рогі скруціць, ставіць калом вочы, трымаць хвост трубой і інш.; і чатырохкампанентныя ФА, утвораныя па дзвюх асноўных мадэлях: 1) “дзеяслоў + прыназоўнік + прыметнік + назоўнік”, напрыклад: пусціцца ў сабачую скуру, кідае ў халодны пот, уздыхнуць на поўныя грудзі, станавіцца на заднія лапкі і інш.; 2) “дзеяслоў + назоўнік + прыназоўнік + назоўнік”, напрыклад: вешаць нос на квінту, адчуваць глебу пад нагамі, класці галаву на калодку, лезці смалой у вочы і інш.. Адзначаюцца адзінкавыя пяцікампанентныя дзеяслоўныя ФА, напрыклад: звязаць па руках і нагах, набіваць сабе гуз на лбе, пайсці ў галаву па розум і некаторыя іншыя. Для англійскай мовы таксама характэрна перавага дзеяслоўных ФА (намі зафіксавана 421), аднак тут выдзяляюцца трохкампанентныя ФА, утвораныя па трох мадэлях: 1) “дзеяслоў + прыназоўнік + назоўнік”, напрыклад: bring smth. to a head, bear in mind, bring (call) to mind, come into one’s hands, fly in smb.’s face, come into one’s hands, cry on smb.’s shoulder і інш.; 2) “дзеяслоў + назоўнік + назоўнік”, напрыклад: catch the speaker’s eye, hit the bull’s eye, wet the baby’s head і інш.; 3) “дзеяслоў + прыметнік + назоўнік”, напрыклад: have a big heart, have a broad back, have a big mouth, have a green thumb і інш.; і чатырохкампанентныя ФА, утвораныя па дзвюх мадэлях: 1) “дзеяслоў +прыназоўнік + назоўнік + назоўнік”, напрыклад: ask for a lady’s hand, hold at arm’s length і інш.; 2) “дзеяслоў + назоўнік + прыназоўнік + назоўнік”, напрыклад: get the bit between one’s teeth, have one’s nose in a book, hit the nail on the head, bury (hide) one’s head in the sand, poke one’s nose into smb.’s affairs, posses one’s soul in patience, remove the scales from smb.’s eyes, work one’s fingers to the bone, carry (take) one’s life in one’s hands і інш. Паводле колькасці іменныя ФА складаюць другую групу. У беларускай мове іх зафіксавана 191, а ў англійскай мове – 123 ФА, якія пры параўнанні іх структуры падзяляюцца на суадносныя і несуадносныя ФА. Большасць іменных ФА беларускай і англійскай моў складаюць дзве падгрупы суадносных паводле мадэлі двухкампанентных ФА: 1) “назоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. адвод вачэй, выяда душы (сэрца), закрыванне вачэй, замарочванне галавы, краем вока, пачуццё (адчуванне) локця, перамыванне костачак, прамыўка мазгоў, пуп зямлі і англ. crow’s feet, one’s heart’s desire і інш.; 2) “прыметнік + назоўнік”, параўн.: бел. вока набітае, уласнымі вушамі, галава садовая, галава яловая, светлая галава, горла шырокае, чарнільная душа, вялікага сэрца (вялікай душы), востры язык (язычок) і англ. animal spirits, bad blood, a broken heart, clean hands, a clear head, cold feet, a cool head, crocodile tears, а dear heart, a dirty mind, an eagle eye, a family skeleton, a firm hand і інш.; чатыры падгрупы суадносных паводле мадэлі трохкампанентных ФА: 1) “назоўнік + прыназоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. да глыбіні душы, грунт пад нагамі, з заміраннем сэрца, ігра на нервах, у імгненне вока, да мозгу касцей, мора па калена, рыльца ў пушку, язык без касцей, язык на шарнірах і англ. an albatros about (around) one’s neck, in one’s mind’s eye, a pat on the back, a roof over one’s head, a slap in the eye, a slap on the wrist, a smack in the eye, a stab in the back, to one’s heart content і інш.; 2) “прыметнік + прыназоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. да сівых валасоў, з п’яных вачэй, на свежае вока, з адкрытай душой (сэрцам), на галодны жывот, на босую нагу, без задніх ног, з працягнутай рукой, з разбітым сэрцам і англ. in cold blood, with a heavy hand, with a high hand, with a jaundiced eye, with a light heart, with an open hand, with open eyes і інш.; 3) “лічэбнік + прыназоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. на першае вока, з другіх (трэціх) вуснаў, да сёмага поту, з першых рук, праз (цераз) дзесятыя (трэція) рукі і англ. at first hand, at second hand і інш.; 4) “займеннік + прыназоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. на ўсю глотку, на ўсё горла, на ўсе грудзі, на ўсю губу, на ўсе жылы, з усіх капытоў, ва (на) усе лапаткі, на ўсю нагу, на ўсе ногі, на ўвесь рот, на ўсе рукі, усім сэрцам і інш. і англ. all my eye; і адну падгрупу суадносных паводле мадэлі чатырохкампанентных ФА: “прыназоўнік + назоўнік + прыназоўнік + назоўнік”, параўн.: бел. з ветрам у галаве, з нажом да горла, з пенай на губах (на вуснах), без цара ў галаве, у чорта на рагах і англ. with tongue in cheek, with one’s nose in the air, with one’s tail between one’s legs і інш. У межах суадносных паводле мадэлі “назоўнік + прыназоўнік + назоўнік” фразеалагізмаў абедзвюх моў выдзяляюцца ФА-словазлучэнні беларускай мовы, што ўтвараюць прыназоўнікава-склонавыя разнавіднасці. Напрыклад, ФА да глыбіні душы, грунт пад нагамі з’яўляюцца трохкампанентнымі і адносяцца да адной мадэлі, але адрозніваюцца месцам прыназоўніка і склонавымі формамі назоўнікаў (Р. – да глыбіні душы, В. + Т. – грунт пад нагамі). Суадносныя ФА англійскай мовы гэтай жа мадэлі не выяўляюць адрознення склонавых формаў назоўнікаў-кампанентаў, што тлумачыцца “асаблівасцямі ўжывання граматычных формаў і канструкцый, якія характэрны дадзенай мове ці групе моў” [2, с. 102]. Гэта азначае, што ў беларускай мове на афармленне ФА аказвае ўплыў парадыгма склонаў, якая адсутнічае ў англійскай мове. Выключэнне складаюць англійскія ФА, пабудаваныя па мадэлі так званай of-канструкцыі, якія на беларускую мову перакладаюцца родным склонам без прыназоўніка і ўтвараюць мікрагрупу “назоўнік у назоўным склоне + назоўнік у родным склоне” ў падгрупе “назоўнік + назоўнік”: параўн.: англ. bag of bones, a bag of nerves, a change of face, a change of heart, frame of mind, a hair of the dog, nerves of steel, the life and soul of smth., neck of the woods, rule of thumb, sleight of hand, a show of hands, a slip of the tongue, a war of nerves і бел. закрыванне вачэй, замарочванне галавы, адвод вачэй, ад’яда душы, выкручванне рук, выяда душы (сэрца), прамыўка мазгоў, пуп зямлі. У гэтым выпадку прыназоўнік of не мае самастойнага лексічнага значэння і асобна на беларускую мову не перакладаецца. Суадносныя па мадэлі “назоўнік + назоўнік” іменныя беларускія ФА тыпу закрыванне вачэй, замарочванне галавы, адвод вачэй, ад’яда душы, перамыванне костачак, выкручванне рук, выяда душы (сэрца), прамыўка мазгоў, ад’яда сэрца і англійскія ФА тыпу crow’s feet, one’s heart’s desire таксама прыцягваюць да сябе ўвагу. Справа ў тым, што прыведзеныя ФА беларускай мовы з’яўляюцца субстантыўнымі дэрыватамі (закрываць вочы, марочыць галаву, адводзіць вочы, ад’ядаць душу, перамываць костачкі, выкручваць рукі, выядаць душу (сэрца), прамываць мазгі, ад’ядаць сэрца). Іх варта лічыць самастойнымі ФА, што і адзначаюць Л. М. Калеснікава і Р. М. Папоў: “яны ўспрымаюцца не як варыянты, а як новыя фразеалагічныя адзінкі ўжо не з працэсуальным, а з прадметным значэннем” [3, с. 9]. Што тычыцца аналагічных ФА англійскай мовы, то іх субстантыўны кампанент утвараецца шляхам далучэння да асновы назоўніка прыналежнага канчатка -s, а таму яны не маюць аналагічных ФА з кампанентам-дзеясловам у сваім складзе. Параўнаем:
Такім чынам, структурна-граматычны аналіз беларускіх і англійскіх саматычных ФА-словазлучэнняў выяўляе тоеснасць будовы пэўнай часткі ФА, а таксама разыходжанні ў структурнай пабудове фразеалагізмаў, тлумачэннем чаго з’яўляюцца пэўныя граматычныя асаблівасці беларускай і англійскай моў. Літаратура 1. Даніловіч, М. А. Граматычная характарыстыка фразеалагізмаў [Тэкст]: навуковае выданне / М. А. Даніловіч. – Мн. : Навука і тэхніка, 1991. – 110 с. 2. Солодухо, Э. М. Теория фразеологического сближения (на материале славянской, германской и романской групп) [Текст] / Э. М. Солодухо. – Казань : Казанский университет, 1989. – 296 с. 3. Колесникова, Л. Н. К вопросу о вариативности фразеологических единиц [Текст] / Л. Н. Колесникова, Р. Н. Попов // Проблемы фразеологии: [сборник статей]. – Тула, ТГПИ им. Л. Н. Толстого, 1980. – С. 5–11. Е.Е. Иванов (Могилев) |
емантыка ФА
дзеяслоў + назоўнік Похожие:
 | Образовательная программа для учащихся «Славянская мифология» Развитие эмоционально-чувственной сферы ребенка является важным в формировании основ личности, так как современное прагматическое... | | Реферат Славянская мифология Методическая разработка интегрированного урока географии и информатики в 8 классе |
| Реферат: славянская мифология Какие виды источников можно еще использовать, чтобы трансформировать, древнеславянские языческие верования? | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |  | «Откуда есть пошла славянская письменность» Учебно-методический комплекс предназначен для студентов, обучающихся по специальности 032001 «Документоведение и документационное... |
| Рабочая программа дисциплины «Славянская мифология и фольклор города» Программа рассмотрена на заседании кафедры русской и зарубежной литературы (протокол №1 от «21» сентября 2013 г.) | | Уроки физики Кирилла и Мефодия: виртуальная школа Кирилла и Мефодия. 10 класс Номенклатура цифровых образовательных ресурсов локального доступа (библиотека мбоу «сош №2») |
| А. С. Пушкин и славянская мифология Слово "культура" происходит от слова "культ" вера, обычаи и традиции предков. Тот, кто забывает это,- не имеет права считаться культурный... | | Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Молодежная антинаркотическая федерация россии всероссийское движение «молодежь за трезвую россию» |
| Информационная справка об окружных Кирилло-Мефодиевских чтениях «Славянская... Апреля 2012 года на базе гбоу сош с. Чубовка прошли I окружные Кирилло-Мефодиевские чтения | | Славянская мифология и очень древние надписи Руси. По этим темам нами написано много статей; однако вопрос о применении этих надписей для исследования древней славянской мифологии... |
| Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Основы собриологии, профилактики, социальной педагогики и алкологии (Материалы XXII международной конференции-семинара). /Под общей... | | Темы рефератОВ: Алкивиад и Александр Македонский как носители ценностей... Античные воззрения на культуру и природу человека: Гомер, Гесиод, Тит Лукреций Кар |
