Общество кирилла туровского гомельская специализированная славянская библиотека славянская фразеология
Скачать 5.36 Mb.
|
Литература
В.А. Рогалев (Гомель) РУССКИЕ И АНГЛИЙСКИЕ ФРАЗЕОЛОГИЗМЫ С КОМПОНЕНТАМИ-ЦВЕТООБОЗНАЧЕНИЯМИ Фразеологизмы всегда косвенно отображают менталитет народа. Не являются исключением и устойчивые выражения, которые включают в свой состав слова со значением цвета. Рассмотрение некоторых фразеологизмов с компонентами-цветообозначениями в русском и английском языках свидетельствует об оригинальности как внешней (материальной, словесной), так и внутренней (мыслимой, содержательной) формы устойчивых словосочетаний. Оригинальность, однако, не исключает близкого или даже подобного восприятия и осмысления обозначаемого и, следовательно, сходства образной базы фразеологизмов. Так, русскому фразеологизму кромешная тьма («беспросветная темнота») соответствуют английские фразеологизмы black as hell (буквально «темно, как в преисподней») и black as night («темно, как ночью»). Образная основа этих фразеологических единиц, несмотря на разное ее материальное выражение, в принципе, совпадает. Черный цвет имеет стабильно негативные ассоциации в сознании разных народов, что подтверждается и фразеологизмами: английскими black as hell (в одном из переводов – «черный, как дьявол») и даже black as a crow («черный, как ворон»), русскими на (про) черный день копить или отложить («в предвидении трудностей»), черным словом ругать, бранить («самым скверным образом»), русским устойчивым выражением в черном свете («видеть, показывать что-то или думать о чем-то хуже, чем есть на самом деле»; «мрачно, неприглядно»). Слова, указывающие на белый цвет, также используются в составе устойчивых сравнений в русском и английском языках. При этом некоторые фразеологизмы опять-таки оказываются эквивалентными, потому что они совпадают по образному осмыслению реалий, но отличаются одним из компонентов. Таковы, например, русский оценочный фразеологизм белый как снег и английский as white as milk («белый, как молоко»), русское выражение белый как полотно и английское устойчивое словосочетание as white as a ghost («белый, как привидение»).елый. м из компонентов. огизмы оказываются эквивалентными, потому что они совпадают по образному осмыслению реалий, но отличаю В первом случае в обоих языках оценивается какой-то неодушевленный предмет, а во втором примере речь идет о человеке в состоянии испуга, страха или болезни. В Англии говорят, что у опытных садовников и садоводов «зеленые пальцы» (to have a green thumb), а в России – что у мастеров своего дела «золотые руки». Применительно к кому-то неопытному, социально незрелому носители русского языка используют фразеологизм молодо-зелено, а носители английского языка – выражение do you see any green in my eye? («неужели я кажусь вам таким легковерным простаком?»), причем в составе этого выражения имеется слово green («зеленый») в том же переносном смысле, что и в русском языке. Слово красный в русском языке в переносном значении употребляется для обозначения чего-нибудь хорошего, яркого, светлого или особо ценного, высшего по сути (ср. русские фразеологизмы красное словцо, красная девица, Красная Площадь, красная цена, красный товар и т. п.). В английском языке слово red («красный») в составе фразеологизма to be in the red используется с негативным семантическим оттенком: данный фразеологизм означает «быть в долгу или быть убыточным». Положительные ассоциации в сознании англичан вызывает розовый цвет (один из оттенков красного), о чем свидетельствуют фразеологизмы the pink of perfection («верх совершенства»), а to be in the pink of health («находиться в прекрасном состоянии, иметь замечательное здоровье»). Сходным является восприятие розового цвета и русскими людьми (ср. фразеологизмы видеть всё в розовом цвете или смотреть сквозь розовые очки – «смотреть на всё жизнерадостно, не замечая плохого»; «представлять всё в приятном виде»). Фразеология обычно свидетельствует о своеобразии этно-национального видения и постижения мира. Однако несмотря на своеобразную языковую форму отображения одних и тех же или близких реалий и понятий, люди (носители разных языков) всегда находят взаимопонимание благодаря одинаковому логико-мыслительному аппарату. Соответствия рассмотренных фразеологизмов с компонентами-цветообозначениями (пусть даже и частичные) подтверждают также, что и такой тип мышления человека, как образное мышление, благодаря которому возникают фразеологические единицы, также может иметь вполне соотносимую исходную основу. А.М. Русіна (Гродна) НЕФРАЗЕАЛАГІЧНЫ ПЕРАКЛАД БЕЛАРУСКАЙ ФРАЗЕАЛОГІІ НА АНГЛІЙСКУЮ МОВУ У любой мове, і ў старажытнай, і ў сучаснай, у незалежнасці ад таго, гавораць на ёй сотні мільёнаў людзей або толькі асобныя індывідуумы, непазбежна ўзнікаюць такія слоўныя спалучэнні, якія затым заўсёды ўзнаўляюцца ў маўленчых актах дадзенага моўнага калектыва як гатовыя адзінкі [1, с. 8]. Менавіта пераклад гэтых слоўных спалучэнняў з’яўляецца адной з самых галоўных праблем, якія ўзнікаюць пры перадачы тэкста з адной мовы на другую. Звязана гэта з вядомым і агульнапрызнаным фактам, што фразеалогія валодае ярка выражанай нацыянальнай спецыфікай. Таму часта немагчыма адшукаць у мове перакладу эквівалент або аналаг дадзенай ідыёме. У такім выпадку выкарыстоўваецца нефразеалагічны пераклад, асноўнымі спосабамі якога з’яўляюцца наступныя: а) лексічны (фразеалагічная адзінка перакладаецца словам або словазлучэннем); б) апісальны (фразеалагічная адзінка перадаецца шляхам тлумачэння); в) кантэкстуальны (фразеалагічная адзінка як бы раствараецца ў кантэксце, пры гэтым ідыёма перастае існаваць). Выпадкі перадачы беларускіх фразеалагізмаў на англійскую мову нефразеалагічнымі сродкамі разглядаюцца ніжэй на матэрыялах перакладу аповесці У. Караткевіча “Дзікае паляванне караля Стаха”. Гэта група ідыём складае 31% ад агульнай колькасці фразем, якія сустрэліся ў творы пісьменніка, усяго 27 адзінак. Лексічны пераклад выкарыстоўваецца пераважна ў выпадку безэквівалентнай фразеалогіі, і, як правіла тады, калі фразеалагізмы маюць неяркую стылістычную афарбоўку, рэдка ўжываюцца або не валодаюць яркай вобразнасцю. А таму перакладаюцца дадзеным спосабам без асобых страт. Аднак гэты прыём ужываецца і пры наяўнасці ў перакладаемай мове фразеалагічнага эквівалента. Так беларускі фразеалагізм белая варона са значэннем ‘чалавек, рэзка непадобны на іншых людзей сваімі паводзінамі ці знешнім выглядам, не такі, як усе’ пры наяўнасці ў англійскай мове эквівалента white crow прадстаўлены ў перакладзе лексічнай адзінкай rarity ‘рэдкасць’. Яшчэ два разы перакладчыца Мэры Мінц замяняе беларускую ідыёму словам. Фразеалагізм выбіць з каляі перакладае дзеясловам to unsettle, значэнне якога і складае фразеалагічная адзінка. Выбар перакладу, на нашу думку, звязаны з тым, што пісьменнік ужывае слова каляя замест лексемы каляіна, якая уваходзіць у склад фразеалагізма выбіць з каляіны ў літаратурнай мове: А галоўнае не спадабаўся мне ягоны гэты падарунак, партрэт Рамана Старога. Як быццам назнарок, каб дзяўчыну з каляі выбіць. What displeased me most of all was that gift of his, the portrait of Raman the Elder. As if he had a definite purpose in view to unsettle the girl... У аповесці фразеалагічная адзінка богам пакрыўджаны замяняецца прыметнікам god-forsaken са значэннем ‘богам забыты, пакінуты’. У нашым матэрыяле адзначаны выпадкі, калі беларускія фразеалагічныя звароты перакладаюцца спалучэннямі дзеяслова з прыназоўнікам: кідацца ў вочы – to stand out, наступіць на нагу – to tread on. У першым выпадку значэнне фразеалагізма і спалучэння супадае, пры гэтым сэнс сказа не змяняецца. У той жа час замена ідыёмы наступіць на нагу са значэннем ‘крыўдзіць, закранаць каго-небудзь; ушчамляць чые-небудзь інтарэсы’ спалучэннем to tread on, якое абазначае ‘ісці непасрэдна за кім-небудзь’ змяняе значэнне выказвання: калі ў тэксце арыгінала герой гаворыць, што не дазволіць нікому крыўдзіць сябе, то ў перакладзе прапануе проста ісці за ім. Што зробіш, мая гордасць – маё адзінае, я не даю нікому наступіць сабе на нагу.It can't be helped, but my pride – the only thing I have, – I never allow anybody to tread on. Цяжкасці пры перакладзе ўстойлівых спалучэнняў часта ўзнікаюць з прычыны таго, што ў “фразеалогіі зафіксавана ўсё тое, што характарызуе вобраз жыцця народа, яго нацыянальную псіхалогію” [2, с. 66]. Так, ідыёма мурашкі паўзуць па скуры (пры літаратурным мурашкі бегаюць па скуры) з’яўляецца агульнаславянскай і “склалася праз супастаўленне адчування дрыжыкаў з бегаючымі па целе мурашкамі” [3, с. 228]. Менавіта таму яна перакладаецца на англійскую мову словазлучэннем make shiver ‘прымусіць дрыжаць’. Фразеалагізм як ліпку ўжываецца толькі ва ўсходнеславянскіх мовах і абавязкова з прыфразеалагічным словам абдзіраць. Ліпка – гэта ліпавае лыка, з якога плялі лапці, рабілі посуд, бо яно вельмі чыста і гладка абдзіралася. Адсутнасць адпаведнага паняцця ў англійскай мове прымусіла замяніць устойлівае спалучэнне словазлучэннем to skin like a plaster ‘абдзіраць як пластыр’. Трэба адзначыць, што дзеяслоў to skin пры гэтым мае пераноснае значэнне ‘абабраць ушчэнт’ (=‘абдзіраць як ліпку’): Гэта былі суддзя, пракурор і адвакат, адзін з тых “аблакатаў”, што абдзіралі кліентаў, як ліпку, а пасля здраджвалі.These men were the judge, the prosecutor and an advocate, one of those advocates who skin their clients like a plaster and then betray them. Адсутнасць у мове перакладу адпаведнікаў беларускіх лексем чос, патыліца з магчымасцю спецыфічнага дзеяслоўнага пашырэння паўплывала на пераклад наступных фразеалагічных адзінак: даць чосу ‘сурова распраўляцца з кім-небудзь, біць, караць каго-небудзь’ – to give a dressing-down ‘даць добрага наганяю’; накласці ў патыліцу ‘набіць, адлупцаваць, надаваць’ – to get a hard-beating ‘быць моцна збітым’. Яшчэ адной крыніцай этнакультурнай інфармацыі з’яўляюцца прыказкі. Менавіта яны паказваюць “своеасаблівае бачанне міра кожнага народа” [4, с.389], што і выклікае цяжкасці пры адшуканні адпаведніка ў мове перакладу. Мэры Мінц у аповесці “Дзікае паляванне караля Стаха” паслоўна пераклала беларускую прыказку абыдзецца без марцыпанаў цыганскае вяселле, не перадаўшы значэння парэміялагічнай адзінкі ‘няма патрэбы праяўляць станоўчыя адносіны да каго-небудзь’: – Ідзі наперад, атаман. Няўчасна ты з ім добры стаў. Дабрыню прэч. Абыдзецца без марцыпанаў цыганскае вяселле. Ідзі, мы цябе дагонім. “Go ahead, Chief. Your kindness to them was a bit too early. Away with kindness! The gypsy wedding will get along without marzipans. Go on, we'll catch up with you. Значная частка фразеалагічнага матэрыялу, які вылучаны ў творы, – гэта паслоўны пераклад устойлівых спалучэнняў: сухой ніткі няма – not a dry thread on, смяяцца ў вусы – to smile into moustache, звесці ў магілу – to drive into the grave, сэрца гарыць – heart burning, адсланіць свет – to open up the world, валіцца як сноп – to drop down like a sheaf, сэрца сціскалася – to wring heart, цягнуць жылы – to pull out the sinews, стол ламаўся – the table was bursting і іншыя. Зварот да матэрыяльнай і духоўнай культуры народа неабходны для “правільнага тлумачэння некаторых значэнняў, разумення адрозненняў паміж імі” [5, с. 85] і знаходжання адпаведнікаў. У беларусаў, каб падмануць каго-небудзь, трэба затуманіць вочы. А вось у англамоўнай карціне свету важным аказваецца канцэпт галава, таму пры перакладзе беларускай ідыёмы затуманіць вочы перакладчык ужывае словазлучэнне to cloud the head ‘зацямняць галаву’: Але ён пакуль што збіраў сілы і дыпламатычна туманіў вочы прадстаўнікам дзяржаўнай улады. He gathered his forces in the meantime, and with great diplomacy clouded the heads of the representatives of the State Power. У матэрыяле адзначаны выпадкі, калі пры перакладзе беларускай фразеалагічнай адзінкі адпаведнік выходзіць за межы словазлучэння. Напрыклад, ідыёма па плячы ‘даступны для выканання ці разумення, адпавядае чыім-небудзь здольнасцям, магчымасцям’ перакладаецца выразам can do anything ‘можна зрабіць усё’: Я верыў, зараз мне ўсё па плячы. I believed I could do anything now. Павялічылася колькасць кампанентаў пры перакладзе фразеалагізма паставіць свечку ‘дзякаваць лёсу за добры зыход чаго-небудзь’ – light a big candle as an offering to God ‘запаліць вялікую свечку як ахвярапрынашэнне богу’. А вось устойлівае спалучэнне рукі са спіны растуць Мэры Мінц перакладае дзвюма пытальнымі сказамі: – Ну, разявакі-салапякі, кладзіце ўсё да ног гаспадыні. Разгортвай! Э-э, пэцкаль, у цябе што, рукі … са спіны растуць. Трымай, донька. “Well, you louts and lubbards, place everything at the feet of the mistress. Unroll it! You rascals! Your hands, where do they grow from? Not your back? Take it, daughter!” Прааналізаваны матэрыял дазваляе зрабіць высновы, што пры перакладзе твораў мастацкай літаратуры шырока ўжываецца нефразеалагічны пераклад устойлівых адзінак. Прычынай гэтага з’яўляецца яркая нацыянальная спецыфіка фразеалагічнай сістэмы беларускай мовы. |
Похожие:
 | Образовательная программа для учащихся «Славянская мифология» Развитие эмоционально-чувственной сферы ребенка является важным в формировании основ личности, так как современное прагматическое... | | Реферат Славянская мифология Методическая разработка интегрированного урока географии и информатики в 8 классе |
| Реферат: славянская мифология Какие виды источников можно еще использовать, чтобы трансформировать, древнеславянские языческие верования? | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |  | «Откуда есть пошла славянская письменность» Учебно-методический комплекс предназначен для студентов, обучающихся по специальности 032001 «Документоведение и документационное... |
| Рабочая программа дисциплины «Славянская мифология и фольклор города» Программа рассмотрена на заседании кафедры русской и зарубежной литературы (протокол №1 от «21» сентября 2013 г.) | | Уроки физики Кирилла и Мефодия: виртуальная школа Кирилла и Мефодия. 10 класс Номенклатура цифровых образовательных ресурсов локального доступа (библиотека мбоу «сош №2») |
| А. С. Пушкин и славянская мифология Слово "культура" происходит от слова "культ" вера, обычаи и традиции предков. Тот, кто забывает это,- не имеет права считаться культурный... | | Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Молодежная антинаркотическая федерация россии всероссийское движение «молодежь за трезвую россию» |
| Информационная справка об окружных Кирилло-Мефодиевских чтениях «Славянская... Апреля 2012 года на базе гбоу сош с. Чубовка прошли I окружные Кирилло-Мефодиевские чтения | | Славянская мифология и очень древние надписи Руси. По этим темам нами написано много статей; однако вопрос о применении этих надписей для исследования древней славянской мифологии... |
| Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Основы собриологии, профилактики, социальной педагогики и алкологии (Материалы XXII международной конференции-семинара). /Под общей... | | Темы рефератОВ: Алкивиад и Александр Македонский как носители ценностей... Античные воззрения на культуру и природу человека: Гомер, Гесиод, Тит Лукреций Кар |
