Общество кирилла туровского гомельская специализированная славянская библиотека славянская фразеология
Скачать 5.36 Mb.
|
Лiтаратура
А.Н. Васильева (Минск) КАЧЕСТВЕННЫЕ И КОЛИЧЕСТВЕННЫЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ДУШИ В РУССКОЙ И БЕЛОРУССКОЙ ФРАЗЕОЛОГИИ И ПАРЕМИОЛОГИИ «Душа – это вместилище для событий эмоциональной жизни и, вообще, внутреннего мира человека. О душе в русском языке можно говорить применительно к любому аспекту человеческой личности. Чувства, мысли, желания, внутренняя речь, знание и, шире, мыслительные способности – все это сосредоточено в душе. С другой стороны, в русском языке душа человека – это его морально-эмоциональное ядро» [3, с. 16]. И русская, и белорусская душа находится внутри тела (еле-еле душа в теле/ледзь душа ў целе трымаецца; гарыць душа = гарыць нутро, пераварочваць душу = пераварочваць усё нутро). Как правило, она обитает в сердце. Для белорусов характерно полное отождествление души и сердца, русский материал отражает представления о большей приземлённости сердечных позывов, подчас вступающих в противоречие с возвышенными устремлениями души: душа не стерпит, так сердце возьмет. Вторым по степени значимости пространственным локусом души оказывается ямочка между ключицами под кадыком («душа»): с открытой душой, ни гроша за душой, душа наросхрыст. Душа может быть связана с органами пищеварения: не ела душа чесноку, так и не воняет; в душу не лезет 'из-за переживаний нет никакого желания есть или пить'; с души скинуло 'вырвало'. Белорусская фразеология указывает ее местопребывание более конкретно: пераядаць душу = пераядаць вантробы, выядаць кішкі. Не исключено, что местом локализации белорусской души, несмотря на разность функций, могут являться голова (браць да душы = браць да галавы) и кости (выядаць душу = выядаць косці). Очень интересны устойчивые сочетания белорусского языка, отражающие древнейшие представления о душе – жидкости, душе, обитающей в крови: ледзяніць душу = ледзяніць кроў у жылах; выцягваць душу = смактаць кроў; выліваць, муціць душу. Под влиянием какого-либо сильного эмоционального воздействия душа может покидать место своего постоянного пребывания и перемещаться в пределах тела (душа на месте – душа не на месте). Известен лишь один ее маршрут: от испуга душа уходит (ускоквае) в пятки. Неожиданный испуг может привести к тому, что душа выскочит из тела. Разлучается душа с телом и в момент смерти, выходя предположительно через рот. Душа обладает определенной пространственной структурой. Ее размер соотносится с размером тела (душа что в венике, а голос что в тереме), она имеет глубину и объем (от всей души; от полноты души/у глыбі душы; ад усяе душы), в понимании белорусов она пространственно ограничена (на сподзе душы; на дне душы). Несмотря на то, что определенное соответствие внешности человека качеству его души существует (глаза – зеркало души), оно не является бесспорным (глаза – бирюза, душа – сажа; пад белым хусцем душа чорная). Несоответствие души телу может быть изначальным: усадзіў Бог душу – ні ў пень, ні ў грушу; панская душа ў мужыцкім целе. Душа чужака, врага дефектна – впрочем, как и тело (у немца/француза ножки тоненьки, душа коротенька). Душа относительно материальна: она тянется, надрывается, рвется, за нее можно брать, хватать. Душа понимается как нечто цельное, поэтому ее раздвоение равнозначно раздвоению устремлений и воли, что открывает путь к неправедной жизни: каб меў дзве душы, то краў бы; чалавечына! Адна душа ў боце, другая ў жывоце, трэцяя па свеце ходзіць ды людзей зводзіць. Представления о двоящейся и троящейся душе отмечены нами только на белорусском материале. Как глубоко интимный центр личности душа тщательно оберегается от посторонних, пытающихся влезть в душу. Иногда внешнее влияние бывает нацелено непосредственно на подчинение души чужой воле и воспринимается как прямое насилие: тянуть душу; вытягивать всю душу; выядаць душу; гнаіць душу. Крайний вариант подобного воздействия предполагает поругание чужого внутреннего мира: наплевать в душу; змяшаць душу з балотам; наступіць на душу. В то же время родственные души в силу своего подобия «чувствуют» друг друга: душа душу знает, сердце сердцу весть подаст. Близкий человек не лезет, а входит в душу, и она раскрывается, открывается, развертывается, выварочваецца, выкладваецца, выліваецца перед ним, преодолевая таким образом свое одиночество. Качество души не остается неизменным. Высшей точкой развития для русских является святая душа, причем святость не равнозначна ни добру, ни чистоте, которые сами по себе понимаются как необходимость (жизнь дана на добрые дела); она – результат следования Божественному Промыслу. Далее по нисходящей идут такие характеристики, как чистая, добрая, открытая, широкая. Ряд фразеологизмов отражает безоценочные представления о душе как двойнике личности (душа = человек): живая душа, Божья душа, христианская душа. Некоторые фразеологизмы с рассматриваемым компонентом, несмотря на общую позитивную окраску, легко меняют коннотацию: простая душа – искренний, бесхитростный, но в то же время несколько недалекий человек; святая душа на костылях – немощный старик. Белорусы, если судить по фразеологизмам, к святости особо не стремятся, их притязания гораздо более материальны: дай, Божа, разам двое – шчасце і здароўе. В целом качественные характеристики белорусской души менее разнообразны и лежат в диапазоне от жывой (нейтральное значение) до мёртвай (негативная окраска). Деградация души начинается с отклонения от Божьего замысла, кривизны (корень kriv- в славянской культуре заключает в себе значение аномальности, неправильности, а представление о кривизне указывает на причастность к миру зла: душой кривить – черту служить). Порченая душа возводит свою пользу в абсолют: всякая кривая про себя смекает. Она неразборчива: душа кривая все примает. (Интересен тот факт, что для белорусского народного сознания показателем испорченности является именно излишняя требовательность: мая душа не крывая, усё прымае). Как правило, губит душу жажда материальных благ, в обмен на которые человек может даже продать душу дьяволу (богатство и жизнь по совести мыслятся как несовместимые: не аддаўшы душу ў ад, не будзеш багат); алкоголь: загорелася душа до винного ковша, человек может даже пропить душу. Негативно окрашенные фразеологизмы со значением “душа = человек”, как правило, указывают на гипертрофированность какого-то отрицательного качества – боязливости, робкости (заячья душа, соломенная душа), формализма (бумажная/папяровая душа, чернильная/чарнильная душа, приказная душа), грубости, хамства (собачья душа), глубокой внутренней порочности (черная душа), эгоизма и бесчувственности (душа мохам парасла). У жестокого, злого, грешного человека душа и вовсе может отсутствовать (= мертвец). Грех ложится на душу в целом (бел., русск.) либо только на совесть (русск.). Погибшая, замаранная душа уже не может вернуть себе былую чистоту: черной души ни живой, ни мертвой водой не отмыть; калі душа чорная, дык і мылам не адмоеш. Несмотря на то, что не всяк злодей, кто часом лих, русские относятся к греху как к заразной болезни, подчеркивая, что от закосневшего в пороках лучше держаться подальше: злого любить – себя губить. Белорусское отношение к грешникам несколько мягче: Бог казаў, што і разбойнікам жыць трэба; Бог казаў, што і з грэшнікам трэба дзяліцца (разумеется, речь идет лишь о милосердии, но не об одобрении. Самим грешником, если он еще способен к раскаянию, грех пререживается весьма мучительно, совесть – глас Божий в душе не дает ему покоя: душа не сосед, ее не обойдешь; душу кашей не приманишь. Не вполне ясно, душа или тело является источником греха. Вина может возлагаться как на жадную до удовольствий плоть, которая, в отличие от любящей прохладу души, предпочитает пар, так и на душу, которая лишь пользуется телом для удовлетворения своих влечений: душа согрешила, а тело в ответе. Душа определяет субъективную приемлемость того или иного действия/явления (глаза – мера, душа – вера, совесть – порука), в том числе необходимое количество (хлеба с душу, денег с нужу, платья с ношу; сколько душа пожелает) и образ действия (как душа пожелает). Однако она может ошибаться в выборе (душа не глаз – праскочыць як раз), переоценивать свои возможности (перебрала душа мерку) или быть обманута (обманул меня, как черти добрую душу). Понятие души неразрывно связано с представлениями о жизни и смерти. Нередко душа и жизнь выступают как синонимы (вдохнуть душу = вдохнуть жизнь), но в более узком контексте тождество разрушается: душа бессмертна – жизнь конечна, и поэтому польза для души значительнее материальных благ (не тужи по голове – душа цела). Закономерность и неизбежность смерти уравнивает всех независимо от возраста и чинов (у старого до смерти душа не вынута, у молодого не запечатана; царь и народ – все в землю пойдет), но душу ждет иная участь: злому – смерть, доброму – воскресение. И русскими, и белорусами душа понимается как нечто самое дорогое. Ее закладывают за любимого, с ней связаны самые страшные клятвы и проклятия (разрази гром мою душу, няхай Бог маю душу паб’е). Русский фразеологический материал включает также утверждения по типу душа всего дороже; душа – заветное дело. В целом белорусская душа конкретнее, материальнее русской, ее образ строится с помощью вещественных сравнений. Русская душа в большей мере относится к сфере идеального, ее состояния тяготеют к абсолютным, что является одной из самых характерных черт русского менталитета. Образ души в русской фразеологии и паремиологии разработан глубже, чем в белорусской, что, очевидно, объясняется более высоким уровнем духовных ориентаций культуры. Белорусский материал ярко отображает терпимомсть и толерантность белорусского народа. Литература
М.А. Даніловіч (Гродна) ДЭВУЛЬГАРЫЗАЦЫЯ ФРАЗЕАЛАГІЗМАЎ І ПРЫКАЗАК У беларускай мове існуе вялікі пласт устойлівых зваротаў, што знаходзяцца за межамі літаратурнага маўлення па прычыне сваёй грубасці і зніжанасці. Выкарыстоўваюцца яны пераважна ў вусна-бытавых маўленчых зносінах і толькі нямногія спарадычна пранікаюць у пісьмовыя літаратурна-мастацкія ці публіцыстычныя тэксты. Вульгарныя фразеалагізмы і прыказкі, вызначаючыся ярка выражаным канататыўным зместам, па сіле свайго эмацыянальна-экспрэсіўнага ўздзеяння, відаць, не маюць сабе роўных у сістэме ацэначных моўных сродкаў. У гістарычным часе яны не праяўляюць схільнасці да архаізацыі. Наадварот, непрыстойныя выразы характарызуюцца незвычайнай жывучасцю, тэндэнцыяй да пашырэння, колькасны склад іх няспынна папаўняецца. Знаходзячыся ў актыўным ужытку пэўных слаёў насельніцтва ці так званых дэкласаваных элементаў, вульгарныя адзінкі мовы настойліва імкнуцца пранікнуць у сацыяльна-культурнае асяроддзе. Аднак сваёй фармальнай структурай яны не адпавядаюць маўленчым нормам гэтага асяроддзя. Каб трапіць у яго межы, вульгарызму неабходна змяніць свой непрыстойны выгляд, “пераапрануцца” ў іншую лексічную “адзежу”. Дэвульгарызацыя ўстойлівых выразаў дастаткова пашыраная з’ява. Яна выступае і як стылістычны прыём, заснаваны на абыгрыванні, гульні моўных сродкаў, і як адзін са шляхоў утварэння фразеалагізмаў, павелічэння іх колькаснага складу. Пры даследаванні гэтага пытання ўзнікаюць пэўныя складанасці. Яны выкліканы, па-першае, недастатковасцю фактычнага матэрыялу. Аўтары слоўнікаў, па зразумелых прычынах, звычайна абыходзяць увагай падобныя выразы, уключаюць іх у свае працы вельмі рэдка. Другая складанасць у тым, што пра непрыстойныя моўныя факты трэба гаварыць публічна, і гэта вымушае вынаходзіць такія спосабы падачы ілюстрацыйнага матэрыялу, якія далі б магчымасць не выходзіць за межы дазволенага. Матэрыялам для гэтага артыкула паслужылі фразеалагізмы і прыказкі, выпісаныя са слоўнікаў беларускай дыялектнай і літаратурнай мовы, а таксама сабраныя аўтарам пераважна на Гродзеншчыне. Дэвульгарызацыя фразеалагізмаў і прыказак адзначаецца найперш як факт маўлення. Нярэдка маўленчая перабудова ўстойлівых адзінак становіцца фактам мовы, прыводзіць да ўтварэння новых варыянтаў і выразаў. Яна закранае як асобныя адзінкі, так і цэлыя фразеалагічныя серыі. Так, па нашых меркаваннях, фразеалагічная мадэль з граматычнай структурай “на + назоўнік роднага склону” са значэннем ‘навошта, для чаго’ напачатку была прадстаўлена вульгарным фразеалагізмам. Па яго ўзоры ў далейшым узніклі іншыя фразеалагізмы, якія ўвайшлі ў агульнанародны ўжытак, некаторыя з іх даюцца ў літаратурных слоўніках як прастамоўныя: на храна, на фіга, на халеру, на чорта (на чарта). Хутчэй за ўсё вульгарны пачатак мелі таксама наступныя фразеалагічныя мадэлі: “ні + назоўнік роднага склону” са значэннем ‘зусім нічога’: ні храна, ні фіга, ні хваробы, ні халеры, ні чарта; “да + назоўнік роднага склону” са значэннем ‘вельмі многа’: да храна, да фіга, да халеры, да дуры, да вала; “ідзі + назоўнік вінавальнага склону з прыназоўнікам у” з выклічнікавым значэннем ‘выказванне злосці на каго-н., незадаволенасці кім-н.’: ідзі ў пень, ідзі ў сечку <з камарамі>. Выказанае меркаванне, зразумела, патрабуе праверкі на верагоднасць, што магчыма пры вывучэнні фразеалагізмаў у дыяхранічным аспекце. Намінатыўнай семантыкай вульгарныя фразеалагізмы нічым не вылучаюцца сярод сотняў і тысяч іншых фразеалагізмаў, абазначаюць тыя самыя прадметы, з’явы, паняцці, што і многія іншыя фразеалагізмы. Вульгарны пачатак закладзены ў іх вобразнай аснове, а фармальным выразнікам яго з’яўляецца адзін з структурных кампанентаў, які і за межамі фразеалагізма мае негатыўную афарбоўку. Такім кампанентам могуць выступаць словы некалькіх тэматычных груп, гэта назвы: а) асобных частак цела чалавека і жывёлы; б) прадуктаў абмену рэчываў, што выходзяць з арганізма; в) працэсаў выдалення гэтых рэчываў; г) інтымных адносін і дзеянняў. Пры “акультурванні” падобных фразеалагізмаў найбольш практыкуецца спосаб з а м е н ы непажаданага кампанента. Можна вылучыць некалькі тыпаў замен паводле семантыкі, стылістычнай афарбоўкі, сферы пашырэння і паходжання новаўведзенага лексічнага матэрыялу. 1. Замена вульгарнага слова абсалютным сінонімам, які таксама напрамую называе тое самае паняцце, але мае афарбоўку не самай апошняй ступені зніжанасці, напрыклад, абрабіцца, дух, наваняць, папаляваць, попа, спражняцца: як абрабіўшыся ‘нерухома, нерашуча (стаяць)’; як дух па ганавіцах ‘без справы, без занятку (хадзіць, лазіць і пад.)’; з чортам папалявала ‘вельмі бойкая, рашучая, шустрая (пра дзяўчыну, жанчыну)’; начхаць і наваняць каму <на каго, на што> ‘усё роўна каму-н. што-н.’; адзін пень гарэў другі попу грэў ‘абое аднолькавыя’. 2. Выкарыстанне ў якасці замяняльніка слова, што выконвае ролю эўфемізма. Адны з такіх эўфемізмаў набылі агульнамоўнае пашырэнне. Яны ўжываюцца і па-за фразеалагізмамі, і ў кампанентным складзе фразеалагізмаў як дыялектнай, так і літаратурнай мовы, напрыклад, бруд, гной, гразь, зад, тыл, хвост, хрэн: уваліцца ў бруд ‘трапіць у непрыемнае становішча’; пляснуцца тварам у гразь ‘асароміцца, паказаць зябе з найгоршага боку ў чым-н.’; несці сябе як гной на вілах ‘трымацца высакамерна, ганарліва’; круціць задам ‘легкадумна паводзіць сябе, гуляць з многімі (пра жанчыну)’, ‘хітраваць, крывадушнічаць, ашукваць’; лізаць зад каму ‘падлізвацца, падхалімнічаць’; даваць каленкам пад зад каму ‘выганяць каго-н., звальняць, здымаць з пасады’; даць у тыл (у тылак) каму ‘пабіць, пакараць каго-н.’; як Дашкейча бычок – тылам, тылам і ў студню ‘не ў меру, залішне (спрытны, дзейны, дасужы)’; даць пад хвост каму ‘насварыцца на каго-н., прабраць, пакараць каго-н.’; завінула ў хвасце ў каго ‘каму-н. вельмі моцна захацелася, уздумалася рабіць што-н.’; усыпаць перцу пад хвост каму ‘моцна дапячы, зрабіць непрыемнасць каму-н.’; хрэн сабачы ‘кепскі чалавек’. Другая частка лексічных эўфемізмаў рэгіянальна абмежаваная. Яны адзначаны на пэўнай дыялектнай тэрыторыі, прычым некаторыя створаны для ўстойлівых выразаў і ўжываюцца толькі ў іх складзе: варушыць батонамі ‘ісці (пра чалавека)’; браць за яблычко ‘прыцягваць да адказнасці, караць’; драць за шкоды ‘браць вялікую плату, заломваць высокую цану’; па самыя годзі ‘спаўна, як толькі можна’; толькі дух ды пятух ‘вельмі худы хто-н.’; да апупеня ‘да знямогі, да крайнасці’; мачуліва задраўшы ‘бесклапотна, доўга (ляжаць, спаць)’; Пашчупаў мачула, а яна не чула. 3. Замена беларускага слова іншамоўным эквівалентам. Такая асаблівасць характэрна для выразаў у раёнах міжмоўнага кантактавання. Напрыклад, гаворкі Гродзеншчыны на працягу стагоддзяў знаходзіліся ў непасрэдным кантакце з гаворкамі суседніх польскай і літоўскай моў і гістарычна ўвабралі ў сябе значную колькасць паланізмаў і літуанізмаў. Іншамоўная лексіка выкарыстоўваецца ў розных сітуацыях, у тым ліку і для змяншэння афарбоўкі вульгарнасці. У псіхалінгвістычнай свядомасці носьбіта гаворкі іншамоўны дублет менш саромны, паколькі ён не свой, а чужародны, выкарыстоўваецца іншымі і падаецца як бы ад імя іншых. У якасці ілюстрацыі можна прывесці паланізм дупа: ідзі ў дупу, да дупы каму што, (нож тупы) як дупа. Дарэчы, на Гродзеншчыне хадавымі з’яўляюцца і непасрэдныя польскія фразеалагічныя запазычанні з гэтым кампанентам: ідзь да дупы спеваць ‘выказванне негатыўных адносін да каго-н.’; дупа пердалёна ‘вокліч прыкрасці, абурэння’; хату меце, клёцкі гнеце, в дупе калупе ‘выконвае некалькі спраў адначасова’; Дай гарбаты, а чаю я і з дупы накачаю. Прыкладамі з іншых моў могуць быць словы кятурка (з літоўскай), муды (з лацінскай праз польскую ці ўкраінскую): закрый сваю кятурку ‘замоўкні’; як кятурка старога дзеда ‘неахайны, неакуратны’; –Ты куды? – Цягаць котку за муды. Адзначаныя віды замен характарызуюцца тым, што і зыходнае слова-кампанент, і яго другасны варыянтны адпаведнік маюць аднолькавую ці блізкую семантыку. У шэрагу выпадкаў паміж лексічнымі варыянтамі семантычнае адзінства адсутнічае: словы аб’ядноўваюцца толькі тэматычнай еднасцю або наогул не маюць сэнсавай сувязі: Вышэй пупа не падскочыш; да лямпачкі; Заракалася свіння жалудоў (апельсінаў, гарбузоў) не есці; Не вучы вучонага – з’еш ката пячонага; ні ў пяце ні ў галаве; ні ў школу ні ў красную армію; як з воўчага горла дастаны ‘пакамечаны’; як галодны ў борну ‘вельмі марудна (збірацца куды-н.)’; як з хлеба куля ‘зусім нявартасны, нікчэмны’; як сярпом па шыі каму што ‘каму-н. што-н. вельмі непрыемнае, непажаданае’. Другі прадуктыўны спосаб “акультурвання” ўстойлівых выразаў – гэта іх с к а р а ч э н н е , якое рэалізуецца ў наступных разнавіднасцях. 1. Скрачаецца толькі частка вульгарнага слова. Асноўны фрагмент яго замоўчваецца, а захоўваецца толькі пачатковы гук: г... на палачцы ‘нікуды не варты, нявартасны’; адвакату г... на лапату ‘асуджальны адказ таму, хто лезе не ў сваю справу, выступае абаронцам там, дзе яго не просяць’; Нічога добрага да нашага берагу не прыплыве, толькі г... і трэскі; без мыла ў с... лезці; у с... носам па маліны ‘нікуды не (пойдзеш)’. 2. Скрачаецца слова цалкам: <...> грушы акалачваць ‘нічога не рабіць’; <...> з курамі дзюбаў, <...> з свіньмі еў – ‘з запэцканым тварам, носам’. 3. Скарачаецца спалучэнне слоў: язык <...> паляцець можа ‘што-н. вельмі смачнае’; смажаны певень клюнуў <...> каму ‘хто-н. сустрэўся з сапраўднымі жыццёвымі цяжкасцямі’. Абодва адзначаныя спосабы – і замена, і скарачэнне – могуць мець вынікам неаднолькавую ступень дэвульгарызацыі фразеалагізма. Новы варыянт фразеалагізма з эстэтычна-культурнага боку часцей за ўсё таксама не зусім “чысты”, бо выклікае асацыятыўную сувязь з зыходнай асновай. Пры выкарыстанні яго ўзнікае двухпланавасць успрымання. Найбольш празрыстай двухпланавасць бывае тады, калі ў пазнейшым варыянце ёсць фармальны намёк на папярэдні варыянт. Гэта можа быць гукавая пераклічка кампанентаў: ідзі на хутар <бабачак лавіць> ‘выказванне незадавальнення, абурэння кім-н.’; як два пальцы аб асфальт што каму ‘вельмі лёгка, запраста (зрабіць што-н.)’; ручка ад халадзільніка ‘той, хто ў размове, выхваляючыся, злоўжывае словам “я”‘; з’еш два гваздзі і не шыздзі ‘замоўкні, маўчы’; – Дзе? – У Карагандзе. Вызначальніцай замененага слова з’яўляецца таксама і рыфма, калі на ёй заснаваны ўстойлівы выраз: Выскачыла каза з маку – паказала ваўку зад. Найвышэйшая ступень дэвульгарызацыі ўласціва тым выразам, якія страцілі сувязь з утваральнай асновай. Пры выкарыстанні іх не ўзнікае нават намёку на першасны варыянт. Яскравы прыклад гэтага – агульнанародны фразеалагізм ні самому паглядзець ні людзям паказаць ‘нікчэмны, непрыглядны, такі, што выклікае непрыемнае ўражанне’, які ўзнік у выніку скарачэння прыказкі. Цікавае тлумачэнне яго знаходзім у “Зборніку беларускіх прыказак” І.І. Насовіча: “Буквально говорится о чире в заднем проходе, но говорится и о лице из семейства, которое отвращает от себя взор людской” [1, с. 114]. Сёння нават цяжка здагадацца, што ён з’яўляецца фрагментам, “абломкам” прыказкі. Ужо не выклікаюць двухпланавага ўспрыняцця і такія фразеалагізмы: адзін пень гарэў другі спіну грэў, без мыла ў душу лезці, без мыла лезці, лізаць пяткі, мяшаць з граззю, як банны ліст да цела, як банны ліст. Вызваліўшыся ад налёту непрыстойнасці, яны змянілі і свой стылістычны статус, пазбавіліся адцення грубасці і зніжанасці. Такім чынам, дэвульгарызацыя ўстойлівых выразаў – прыкметны і актыўны працэс, які адбываецца рознымі спосабамі. Змены ў фразеалогіі могуць працякаць і ў адваротным кірунку. Гэта з’ява вульгарызацыі (дысфемізацыі), скіраваная на ўтварэнне фразеалагізмаў стылістычна зніжаных, фамільярных, грубых. Вызначаныя памеры артыкула не пакідаюць месца для яе разгляду, прывядзём толькі асобныя больш-менш “сціплыя” прыклады: заліць вочы – заліць морду, даць у нос – даць па храпах, хто яго ведае – здыхата яго ведае, закрыць рот – закрыць вафельнік. |
Похожие:
 | Образовательная программа для учащихся «Славянская мифология» Развитие эмоционально-чувственной сферы ребенка является важным в формировании основ личности, так как современное прагматическое... | | Реферат Славянская мифология Методическая разработка интегрированного урока географии и информатики в 8 классе |
| Реферат: славянская мифология Какие виды источников можно еще использовать, чтобы трансформировать, древнеславянские языческие верования? | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год | | Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |
| Реферат Славянская мифология Левкиевская Елена Евгеньевна. В краю домовых и леших. Персонажи русских мифов. Объединенное гуманитарное издательство, 2009 год |  | «Откуда есть пошла славянская письменность» Учебно-методический комплекс предназначен для студентов, обучающихся по специальности 032001 «Документоведение и документационное... |
| Рабочая программа дисциплины «Славянская мифология и фольклор города» Программа рассмотрена на заседании кафедры русской и зарубежной литературы (протокол №1 от «21» сентября 2013 г.) | | Уроки физики Кирилла и Мефодия: виртуальная школа Кирилла и Мефодия. 10 класс Номенклатура цифровых образовательных ресурсов локального доступа (библиотека мбоу «сош №2») |
| А. С. Пушкин и славянская мифология Слово "культура" происходит от слова "культ" вера, обычаи и традиции предков. Тот, кто забывает это,- не имеет права считаться культурный... | | Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Молодежная антинаркотическая федерация россии всероссийское движение «молодежь за трезвую россию» |
| Информационная справка об окружных Кирилло-Мефодиевских чтениях «Славянская... Апреля 2012 года на базе гбоу сош с. Чубовка прошли I окружные Кирилло-Мефодиевские чтения | | Славянская мифология и очень древние надписи Руси. По этим темам нами написано много статей; однако вопрос о применении этих надписей для исследования древней славянской мифологии... |
| Общероссийское движение «трезвая россия» международная славянская... Основы собриологии, профилактики, социальной педагогики и алкологии (Материалы XXII международной конференции-семинара). /Под общей... | | Темы рефератОВ: Алкивиад и Александр Македонский как носители ценностей... Античные воззрения на культуру и природу человека: Гомер, Гесиод, Тит Лукреций Кар |
